ΕΠΟ 42 - ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΒΕΜΠΕΡ ΚΑΙ ΦΙΣΟΦ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΒΕΜΠΕΡ ΚΑΙ ΦΙΣΟΦ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ

(εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008)

«Προτεσταντικές Ομάδες (Σέκτες) και το Πνεύμα του Καπιταλισμού» (Βέμπερ)

ΗΠΑ: ερώτημα θρησκευτικού ανήκειν σε κοινωνικό/επιχειρηματικό βίο (ανάγκη για σχέσεις διάρκειας, φερεγγυότητας)

- αποδοχή σε εκκλησίασμα: μετά από δοκιμασία κ στενή εξέταση συμπεριφοράς

- αποδοχή σε εκκλησίασμα= εγγύηση ηθικών αρετών (ειδικά επιχειρηματική ηθική) + απεριόριστη πίστωση εκτός ανταγωνισμού (βάσει «δανείζετε μηδεμίαν απολαβή ελπίζοντες» + πιστοποιητικό εκκλησιάσματος

• Εκκλησία= επιχείρηση οργάνωσης απονομής χάριτος κ διαχείρισης θρησκευτικών δωρεών χάριτος
• Σχέση με εκκλησία= υποχρεωτική
• Σχέση με σέκτα= εθελοντική εταιρία (+ συνασπισμοί περιορισμού προσηλυτισμού από ανταγωνιζόμενες θρησκευτικές ομολογίες)
• Αποβολή ατόμου= απώλεια δυνατότητας πίστωσης + ταξική υποβίβαση
• Ανταγωνισμός μεταξύ σεκτών + καλές σχέσεις μεταξύ τους
• Κηρύγματα για μεσαίες τάξεις: τυπική αστική ηθική
• Αναγνωριστικό σήμα σεκτών: ασφάλεια ταφής+δικαίωμα αδελφικής βοήθειας + πιστοληπτική φερεγγυότητα
• Σέκτες= όχημα κοινωνικής ανόδου (επιχειρηματικό πνεύμα μεσαίας τάξης) + διάχυση/διατήρηση αστικού καπιταλιστικού επιχειρηματικού ήθους
• Χωρίς οικουμενική διάδοση αρετών/αρχών μεθοδικού τρόπου ζωής= καπιταλισμός δεν θα υπήρχε στην παρούσα μορφή του
• Πολιτική και κοινωνική σημασία σεκτών (στρατολόγηση μέσω μυστικής ψηφοφορίας): μη συμμετοχή= παρίας, αμφίβολης ικανότητας
• Αμερικάνικη δημοκρατία= σύμπλεγμα αποκλειστικών/εθελοντικών ενώσεων (σεβασμός σε αυτοδημιούργητο, όχι εύκολη αποδοχή κάποιου ως ίσου)
• Κοσμικές λέσχες/εταιρίες= προϊόν εκκοσμίκευσης
• Περίοδος αποικιοκρατίας: πλήρης υπαγωγή σε εκκλησίασμα= προϋπόθεση πλήρων πολιτικών δικαιωμάτων (καταλληλότητα μέσω διαγωγής)
• Σέκτες: αναπαραγωγή ασκητικής επαγγελματικής ηθικής (απαρχές σύγχρονου καπιταλισμού): εμπιστοσύνη σε θρησκευτικά καθοριζόμενη ακεραιότητα ευσεβών (Κουάκεροι, Βαπτιστές κ.α.)
• Τίμιες και καθορισμένες τιμές
• Οι θεοί ευλογούν με πλούτη τον άνθρωπο που τους ευχαριστεί με θυσία ή τρόπο συμπεριφοράς= κοινή ιδέα στις θρησκείες

- προτεσταντικές σέκτες: συνειδητή σύνδεση της ιδέας με είδος θρησκευτικής συμπεριφοράς σύμφωνα με αρχή πρώιμου καπιταλισμού (Η τιμιότητα είναι η καλύτερη πολιτική)

• Τυπικά αστική ηθική= κοινή στις σέκτες
• Απαγορεύσεις Μεθοδιστών: παζάρεμα, εμπόριο πριν την καταβολή τελωνειακού δασμού, χρέωση επιτοκίων υψηλότερων από νομοθεσίας χώρας, συγκέντρωση επίγειων αγαθών (αποταμιευμένο πλούτο), δανεισμό χωρίς βεβαιότητα αποπληρωμής χρέους, πολυτέλειες
• Μετανάστες τεχνίτες/βιοτέχνες= κύριοι φορείς Βαπτιστών (εθελούσιος ασκητισμός)
• Συνέπειες αρχής βουλησιαρχίας: επιρροή σε συμπεριφορά
• Ιδέα διατήρησης καθαρότητας Θείας Ευχαριστίας (εξαίρεσης ακαθαγίαστων προσώπων): χειρισμός εκκλησιαστικής πειθαρχίας (πειθαρχία σεκτών)= πιστοποιητικά καταλληλότητας (συστατικές επιστολές)
• Παρασυναγωγές εντός επίσημης εκκλησίας: είδος εθελοντικού γραφείου λογοκρισίας (καθορισμός καταλληλότητας + αποκλεισμός προσώπων):
• Εκκλησίασμα= συλλογικά υπόλογο στο θεό (ριζοσπαστισμός Ανεξάρτητων)
• Αρχές:

- συλλογική ευθύνη +

- αρχή εθελοντισμού +

- αρχή ηγεμονίας τοπικής θρησκευτικής κοινότητας [(δυνατά για μικρά εκκλησιάσματα) Μεγάλα εκκλησιάσματα: δημιουργία παρασυναγωγών (Πιετισμός) ή οργάνωση μελών σε ομάδες (Μεθοδισμός)] +

- αυστηρή ηθική πειθαρχία αυτοδιοικούμενου εκκλησιάσματος (κάτι αναπόφευκτο λόγω επιδίωξης καθαρότητας θρησκευτικής κοινότητας): μοιάζει με μοναστική τάξη (αρχή δοκίμου). Αποβολή προσώπου= μποϊκοτάζ

• Πειθαρχική δύναμη: κοσμικοί (κληρικοποίησή τους)= αναλαμβάνουν συλλογική ευθύνη (λειτουργίες ηθικού ελέγχου μέσω αυτοδιοίκησης, παραίνεσης, επίπληξης, αφορισμού) + ελευθερία κηρύγματος (χάρισμα Θείας Χάριτος)
• Πνεύμα πρώιμης χριστιανικής αδελφοσύνης: απαίτηση «αδελφοσύνης»
• Συνοχή εκκλησιασμάτων= καθόρισαν οικισμούς Νέας Αγγλίας (συμπαγείς, αστικού χαρακτήρα)
• Σύγχρονες λειτουργίες αμερικανικών σεκτών/συλλόγων= απότοκα στοιχεία ασκητικών σεκτών και παρασυναγωγών
• Ομοιότητες με Μεσαίωνα:

- αφορισμός= συνέπειες σε πολιτικά δικαιώματα

- Σέκτες= σκληρότερες συνέπειες

- Μεσαίωνας: μόνο Χριστιανοί με πλήρη πολιτικά δικαιώματα

- Διαφορά προτεσταντισμού: διαφορετικές μορφές συμπεριφοράς (προσωπικές αρετές κατάλληλες για επιχειρήσεις)

• Μεσαιωνική πειθαρχία/λουθηρανισμού: α) εκχώρηση σε πάστορα, β) μέσω αυταρχικών μέσων γ) επιβολή ποινών/επάθλων επί συγκεκριμένων πράξεων
• Πουριτανική πειθαρχία/σεκτών: ενδοκόσμιος ασκητισμός

α) εκχώρηση σε κοσμικούς

β) μέσω ανάγκης διατήρησης κεκτημένων (αναγκαίο: κατ΄ επανάληψη απόδειξη αρετών)

γ) επιλογή αρετών (ανάπτυξη ορθολογιστικού σύγχρονου καπιταλισμού)

• Ατομικό συμφέρον κοινωνικής αυτοεκτίμησης στην υπηρεσία δημιουργίας χαρακτηριστικών συμπεριφοράς: διατήρηση/διάχυση αστικής πουριτανικής ηθικής
• Όχι σημασία σε ηθικό δόγμα μιας θρησκείας, αλλά σε μορφή ηθικής διαγωγής (ήθος: μεθοδική/ορθολογιστική ζωή= έδαφος σύγχρονου καπιταλισμού)
• Ασκητικές παρασυναγωγές/σέκτες: μια από τις ιστορικές βάσεις σύγχρονου «ατομισμού» (διάρρηξη πατριαρχικών/απολυταρχικών δεσμών + οφειλή υποταγής στο θεό παρά στον άνθρωπο)
• Συντεχνίες Μεσαίωνα: έλεγχος γενικού ηθικού κριτηρίου μελών= συνένωση ανταγωνιστών (στόχος: περιορισμός ανταγωνισμού και ορθολογιστικού αγώνα για κέρδος) μέσα: πολιτική συντήρηση, παραδοσιαρχία
• Σέκτες: συνένωση ανθρώπων μέσω επιλογής= δημιουργία συμπορευόμενων πιστών με απαιτούμενα ηθικά προσόντα. Ρύθμιση διαγωγής υπό έννοια τυπικής ορθότητας+μεθοδικού ασκητισμού. Καπιταλιστική επιτυχία αδελφού σέκτας= απόδειξη αξίας/θείας χάρης: κύρος + διάδοση ιδεών σέκτας (όχι στόχος η υλική επιβίωση, όχι βάσει μαθητείας). Ιδεολογική νομιμοποίηση οικονομικών «ατομικιστικών» ορμέμφυτων σύγχρονου καπιταλιστικού ήθους

«Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού: Το ιστορικό μιας διαμάχης» (Φίσοφ)

Ι

Λανθασμένες κριτικές για έργο Βέμπερ (παρεξήγηση έργου του) + διαμάχες

Πρόθεση Βέμπερ: επέκταση σκέψεών του + μελέτη αντίστροφης πλευράς σχέσης θρησκείας κ άλλων όψεων πολιτισμού (οικονομικές συμπεριφορές/πρακτικές/θεσμοί)

Τρελτς: συνέγραψε την ιστορική πραγματεία που είχε πρόθεση να γράψει ο Βέμπερ (Τρελτς + Βέμπερ: ιδρυτές κοινωνιολογίας θρησκείας στη Γερμανία)

- υιοθέτησε απόψεις Βέμπερ

- θαύμασε αντιμετώπιση προβλήματος από Βέμπερ εντός ευρύτερου πλαισίου ιστορίας πολιτισμού με στόχο διασάφηση εσωτερικής πλευράς και επιπτώσεων επί της κοινωνικοοικονομικής του διάστασης

- πρόθεση Βέμπερ: Καλβινισμός ως πνευματικο-ηθικό στήριγμα καπιταλισμού

- διαφοροποίηση πνεύματος καπιταλισμού από οικονομικό του σύστημα (ιδέα σύμπτωσης)

• Ευρεία αποδοχή δοκιμίου Βέμπερ + αντίθεση κριτικών (ψεγάδια ως προς επιχείρημα πχ Ζόμπαρτ, Τώνεϋ) + απόρριψη (ως ανεπαρκή/στείρα πχ Φίσερ)
• Θεώρηση από επικριτές: ότι έργο Βέμπερ έθετε αιτιολογική υπόθεση πως καπιταλισμός προήλθε από Καλβινισμό (αντικατάσταση υλιστικής υπόθεσης από πνευματική)
• Κατηγορία Βέμπερ ως Μαρξιστή: παρανόηση φύσης/λειτουργίας θρησκείας (πχ Ντεμπφ)
• Έργο Βέμπερ: θύμα φατριαστικής φιλονικίας (πολιτική προκατάληψη)
• Δοκίμιο Βέμπερ: παρεξηγήθηκε από φίλους και εχθρούς (αγνοήθηκαν οι κριτικές επισημάνσεις του περί της κατανόησης του δοκιμίου του)
• Λίγο γνωστό το μεταγενέστερο έργο του Βέμπερ
• Δοκίμιο Βέμπερ: συνειδητή αντίδραση σε υπόθεση Μαρξ, άρα υπερτονίζεται η συνοχή και η αποτελεσματικότητα ιδεατών παραγόντων (=μέρος επανάστασης κατά μηχανοποίησης ανθρώπου και αυξανόμενης κυριαρχίας οικονομικού παράγοντα: κοινός τόπος Μαρξ, Νίτσε, Βέμπερ, Φρόιντ κ.α.)
• Θέση Βέμπερ σε λειτουργιστική ιστορική κοινωνιολογία:

- έμφαση σε ζωτική σημασία θρησκευτικών πεποιθήσεων για εμφάνιση ηθικής ευνοϊκής απέναντι στον καπιταλισμό

- έμφαση σε σημασία συμπονετικής διαίσθησης στις κοινωνικές  επιστήμες

- ιστορία ως αναβίωση παρελθόντος

- κοινωνιολογία ως επιστήμη εσωτερικής κατανόησης

ΙΙ

Στόχος ιστορικού έργου Βέμπερ: κατανόηση σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού και σύγχρονου καπιταλισμού

- αναζήτηση βαθύτερης ηθικής καπιταλισμού

- αναζήτηση μοντέρνου δυτικού ορθολογισμού

• Βέμπερ: αναγνώριζε Μαρξ και χρησιμότητα υλιστικής μεθόδου ως ευρετικής κατασκευής + όχι σε απολυτοποίηση μαρξικής θεωρίας ως μόνη μέθοδος κοινωνικής επιστήμης και κοσμοαντίληψη (αξία θεωρίας Μαρξ: ιδεοτυπική)
• Αντί μαρξικού οικονομικού ντετερμινισμού κοινωνικής μεταβολής: πλουραλιστική διαδραστική θεωρία Βέμπερ
• Όχι πρόθεση Βέμπερ για δημιουργία ολοκληρωμένης θεωρίας καπιταλισμού, κοινωνικής θεωρίας θρησκείας ή ολοκληρωμένη εξέταση σχέσης θρησκείας-καπιταλισμού
• Ναι προσπάθεια κατανόησης βασικής πλευράς σύγχρονου ήθους: επαγγελματικού και εξειδικευμένου χαρακτήρα του + αίσθηση κλίσης ή επαγγέλματος
• Ναι σε προσπάθεια απόδειξης ύπαρξης διαφόρων τύπων ορθολογισμού
• Καπιταλισμός (από ιστορικιστική άποψη)= μοναδικό σύστημα. Γενικές τάσεις: αντιπαραδοσιοκρατία, υπέρ δυναμισμού/ορθολογισμού και λελογισμένης βιομηχανικής παραγωγής μεγάλης διάρκειας
• Ενδιαφέρον για ανάλυση γένεσης χαρακτήρα/δομής που επαρκεί για καπιταλισμό
• Σύγχρονος καπιταλισμός= όχι αυτόματο προϊόν τεχνολογικής ανάπτυξης, αλλά πολλών αντικειμενικών παραγόντων (πχ κλίμα) + κοινωνικοπολιτικών παραγόντων (μεσαιωνική/μεσογειακή πόλη/πολιτών)
• Σημαντικός παράγοντας: εμφάνιση ορθολογικού/αντιπαραδοσιακού πνεύματος. Χαρακτηριστικά:

α) σύγχρονη επιστήμη+ μοντέρνα σχέση της με οικονομική επιστήμη,

β) ανάπτυξη μοντέρνας οργάνωσης ατομικής ζωής (πρακτικές συνέπειες για οικονομική δραστηριότητα)

• Βάσει ισχνής θέσης Βέμπερ: συστατικό θρησκείας= σημαντικός παράγοντας (αδύνατος ο προσδιορισμός βαθμού σημασίας σε ιστορική αιτίαση)
• Συγγένεια αστικού τρόπου ζωής και στοιχείων θρησκευτικού προτύπου ζωής: έμφαση Βέμπερ σε σταδιακή γέννηση ψυχολογικής συνήθειας (πλουτισμός για δόξα θεού, επιτυχία ως σημάδι Θεού, πλούτος ως σημάδι αξίας ατόμου + εργάτες με αίσθηση χάρης από επίγνωση κλίσης τους)
• Αποστροφή σε αμαρτία ειδωλολατρίας/αποθέωσης δημιουργημάτων: συσσώρευση χρημάτων από άσκηση επαγγέλματος+ επένδυση ή αποταμίευση
• Σημασία σχεδιασμένου ενδοκόσμιου ασκητισμού σε αστική συσσώρευση
• Προτεσταντικές θρησκευτικές ομάδες: μεθοδική ρύθμιση ζωής (δημιουργία πνεύματος καπιταλισμού: επαγγελματικός άνθρωπος+ πλούτος= δεν υποφέρει ο άνθρωπος πια από εσωτερικές αλλοιώσεις)
• Αξιοσημείωτος βαθμός συμφωνίας/συγγένειας σύγχρονου καπιταλισμού και συμπεριφορών= υψηλή εσωτερική ένταξη (σημασία σε ανάπτυξη)
• Πρόθεση Βέμπερ: ανάλυση μόνο μίας συνισταμένης γενικού τρόπου ζωής εκλογικευμένου πολιτισμού (κατά αποκλειστικής επικέντρωσης σε θρησκευτικό παράγοντα: όχι ταυτοποίηση με πνεύμα καπιταλισμού)
• Θεώρηση ηθικής προτεσταντισμού ως μία σταθερά (προσωρινή υπόθεση: ότι επρόκειτο κυρίως για θρησκευτικό προϊόν): εντόπιση αντιστοιχίας με χαρακτηρολογικό τύπο που αποτελεί προϋπόθεση για τον καπιταλισμό
• Πρόθεση: έρευνα και μη θρησκευτικών συστατικών θρησκευτικής ηθικής
• Όχι στατιστική μέθοδος ως κατάλληλη για στόχο Βέμπερ (έρευνα σύγκλισης θρησκευτικών-οικονομικών παραγόντων στη δημιουργία μοντέρνου «εκλογικευμένου» ανθρώπου)
• Στόχος: επιβεβαίωση κατεύθυνσης θρησκείας + συνέπειες συγκεκριμένου συστήματος θρησκευτικής ηθικής σε τρόπο ζωής/πρακτική συμπεριφορά, μέσω μεθόδου «κατανόησης» ανάλυσης ψυχολογικών κινήτρων (μεθοδική εκλογίκευση της δραστηριότητας+ενθάρρυνση καπιταλιστικής συμπεριφοράς)
• Θεώρηση ΠΗ από Βέμπερ: προκαταρκτική έρευνα (όχι ιδεαλιστική ερμηνεία καπιταλισμού ως αποτέλεσμα θρησκευτικών παραγόντων)
• Όχι απόρριψη μαρξισμού από Βέμπερ (θαυμάζει Μαρξ + όχι σε απολυτοποίηση και παγκοσμιοποίηση θεωρίας του ως συνοπτική φιλοσοφία)
• Απόρριψη όλων των απόλυτων θέσεων και των μονισμών (απόρριψη και ιδεαλιστικού μονισμού)
• Τόνιζε πρωταρχική σημασία οικονομικού παράγοντα (όχι ψυχολογικός καθορισμός οικονομικών γεγονότων): ευρύ φάσμα παραγόντων διαμόρφωσης οικονομικών αναγκών (δημαγωγικός, γεωγραφικός, τεχνολογικός, νομισματικός)
• Ναι σε εμφάνιση καπιταλισμού και χωρίς τον Προτεσταντισμό (είχε ήδη συμβεί σε άλλους πολιτισμούς). Σημασία αντικειμενικών συνθηκών.
• Όχι σημασία σε κηρύγματα και θεολογικές θεωρίες, ναι σε ήθος
• Ναι σε μόνιμες λειτουργικές αλληλεπιδράσεις θρησκείας-οικονομίας (στο συγκεκριμένο δοκίμιο εστίασε σε επιρροές από πλευράς θρησκείας) πχ εκπλήρωση θρησκευτικών εντολών= αλλαγές σε οικονομική δομή= μαζική έλλειψη θρησκευτικότητας καπιταλιστικής τάξεως
• Όχι καθορισμός θρησκευτικής ηθικής αποκλειστικά από θρησκεία (ανάγκη μελέτης επιρροής κοινωνικού περίγυρου και οικονομικών συνθηκών)
• Θρησκευτική αποκάλυψη ιδρυτή θρησκευτικής ομάδας= αυτόνομη εμπειρία (όχι αντανάκλαση προσαρμογής σε οικονομικές κ.α. ανάγκες)
• Θρησκευτική αποκάλυψη που γίνεται κοινωνικό φαινόμενο= ανάπτυξη κοινότητας + αρχή διαδικασίας κοινωνικής επιλογής= σχηματισμός τάξεων σε αρχικά ομογενή θρησκευτική ομάδα= δημιουργία χαρακτηριστικών και κοινωνικά καθορισμένων διαφορών εντός της θρησκείας (Βέμπερ: είχε πρόθεση να ασχοληθεί μ΄ αυτό αλλά δεν το έκανε)

ΙΙΙ

Δοκίμιο Βέμπερ: στοιχειώδεις ατέλειες σε δομή + ανολοκλήρωτο= παρανοήσεις

Απολογία Βέμπερ: Αρχείο 1908:

- ΠΗ: όχι ερμηνεία ως ιδεαλιστική δημιουργία Ιστορίας

- όχι θρησκευτικά κίνητρα ως αίτιο θεσμών

- προτεσταντικός ασκητισμός= καταγωγή πνεύματος μεθοδικού τρόπου διαβίωσης (σύνδεση με οικονομικές μορφές μόνο μέσω καταλληλότητας)

- δοκίμιο Βέμπερ= τμήμα έρευνας για ιστορία ανάπτυξης ιδέας επαγγελίας και για το πώς εισχώρησε σε ορισμένα επαγγέλματα

- πολλές υποσημειώσεις: αποπροσανατολίζουν αναγνώστη από βασικό νόημα

Δικαιολογημένες επιθέσεις σε ΠΗ:

- λάθη σε γεγονότα και ερμηνείες

- ανεπαρκή μελέτη πηγών (οικονομική ιστορία Ολλανδίας, Ρηνανίας, Ευρώπης= ύπαρξη κοσμικών παραγόντων, όχι βεβαιότητα επίδρασης καλβινισμού σε οικονομία): υπεραπλούστευση κριτικής (υπόθεση αιτιολογικής πρωτοκαθεδρίας προτεσταντικής ηθικής στη γένεση του καπιταλισμού= όχι ορθή ερμηνεία)

- ανακρίβειες/λάθη ΠΗ: αποτέλεσμα μη κατανόησης μεθοδολογίας Βέμπερ (ανάγκη αξιολόγησης δοκιμίου με δικούς του όρους)

- χρήση ιδεατού τύπου= παραποιήσεις:

πχ υπερβολική έμφαση στις έννοιες της κλίσης και του προκαθορισμού

πχ ορισμός μοντέρνου καπιταλισμού: τονισμός νεωτερισμού του, λογικής του, ασκητικού του χαρακτήρα= όχι δυσκολία ανακάλυψης συναφών στοιχείων με σχηματική δημιουργία προτεσταντικής ηθικής (σε εμπειρικό κόσμο όλο αυτό εμφανίζεται ως τάση εξιδανίκευσης + αμέλεια κοσμικού, οικονομικού, πολιτικού και τεχνολογικού παράγοντα)

- μέθοδος ατομιστικής απομόνωσης Βέμπερ: υπεραπλούστευση περίπλοκης ιστορικής οντότητας μέσω έμφασης/απομόνωσης συγκεκριμένου συστατικού παράγοντα (όχι δυνατότητα διαφώτισης ολόκληρου ιστορικού προβλήματος ή ερμηνεία εποχής)

- πλουραλιστικός αγνωστικισμός Βέμπερ= άρνηση υποταγής σε κάποια άποψη (μοναδική ατομικότητα ιστορικών οντοτήτων + αέναη αλλαγή πολιτισμικών οριζόντων)= επαινετό ως προς πρόθεση

- μέθοδος: ανάλυση πολύπλοκου φαινομένου σε συστατικά του + επιλογή καθενός διαδοχικά ως σταθερά και εντοπισμός επιρροής σε υπόλοιπες μεταβλητές (αξιολόγηση κάθε μεταβλητής εντός πραγματικής ιστορικής συνθήκης: βαθμός προσέγγισης εμπειρικών φαινομένων προς ιδανικούς τύπους)

- όχι μέθοδος καθορισμού σχέσεων μεταξύ των παραγόντων και βαθμού επιρροής καθενός απ΄ αυτούς (χώρο σε προσωπική αξιολόγηση σε επιλογή/χαρακτηρισμό συγκεκριμένων ιστορικών μονάδων)

- πρόβλημα χρονολόγησης ιστορικών φαινομένων και εντοπισμού χρονικής απόκλισης= ενδογενές σε μέθοδο Βέμπερ (μέθοδος ιδεατού τύπου παραμελεί συντελεστή χρόνου: εμπεριέχει σειρά μεγεθυμένων τεχνικά δεδομένων) πχ κατά πόσο προηγήθηκε ο καλβινισμός του καπιταλισμού ή το αντίστροφο; Πρόκειται για αίτιο ή για προσαρμογή;

- όχι σε μελέτη δοκιμίου Βέμπερ ως προσπάθεια εντοπισμού αιτιολογικής επιρροής ΠΗ σε εμφάνιση καπιταλισμού, αλλά ως παράθεση έντονης συμφωνίας διαφορετικών πλευρών πολιτισμού (θρησκεία-οικονομία)

- μεταγενέστερο έργο Βέμπερ: αλλαγή έμφασης (ταύτιση διαφορετικών πλευρών πολιτισμού και ένταξή τους σε συνολική διαδικασία ορθολογικής εξήγησης): εξάλειψη διαστρεβλώσεων μεθόδου ιδεατού τύπου: ναι σε επιρροή υλικών, γεωγραφικών και οικονομικών περιστάσεων στις θρησκευτικές και ηθικές ιδέες διαφορετικών πολιτισμών + όχι άρνηση ιστορικής πραγματικότητας και δύναμης θρησκευτικού συμπλέγματος

- ανθρώπινες υποθέσεις= εξαιρετικά περίπλοκες, στοιχεία που αλληλεπιδρούν

- απόδοση αιτιολογικών πρωτείων= υπεραπλούστευση

- Βέμπερ: έστρωσε δρόμο για αξιόπιστη κοινωνική θρησκευτική θεωρία

- ΠΗ: εισαγωγή στο μαζικό σύστημα κοινωνιολογίας+ φιλοσοφία Βέμπερ για ιστορία+ προσωρινή προσπάθεια προσέγγισης ενός σπουδαίου προβλήματος+ εισαγωγή σε τομέα κοινωνιολογίας της θρησκείας+ προπομπός λειτουργικής ανάλυσης στην ιστορία του πολιτισμού