Τετάρτη 29 Ιουνίου 2016

ΕΠΟ 42 - ΜΑΞ ΒΕΜΠΕΡ - ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

ΜΑΞ ΒΕΜΠΕΡ
ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ
(μτφρ Κυπραίου Γ. Α., εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006)

-Ανάλυση επίδρασης πουριτανικής ηθικής στο πνεύμα κ ανέλιξη καπιταλισμού.
-Πρόβλημα αποκλειστικής εμφάνισης καπιταλισμού σε μια περιοχή του κόσμου.
-Ιδεολογικοί όροι αυτοπειθάρχησης ανθρώπου/πρωτογενής κεφαλαιακή συσσώρευση
-Σύνδεση θρησκευτικού χαρακτήρα συνειδησιακών περιεχομένων σε καθημερινότητα
-Όχι πρόθεση ιδεαλιστικής προσέγγισης γέννησης καπιταλισμού από Βέμπερ
-Συνάρτηση πουριτανικού ήθους με νέα οικονομική αντίληψη= νέο πνεύμα οικονομικής δράσης (εκλεκτική συγγένεια)
-Σύνδεση εντατικοποίησης/πειθάρχησης εργασίας με ασκητική στάση ζωής
-Νέοι αντικειμενικοί οικονομικοί όροι: απαιτούν ψυχολογικό ενδιάμεσο (ιδεολογική διάσταση) για πρόκληση νέας μαζικής συμπεριφοράς υποκειμένων οικονομίας
-Νέο ψυχολογικό ενδιάμεσο= συναισθηματικός φορτισμός αβεβαιότητας λύτρωσης (πουριτανισμός: μεταρρυθμισμένο προτεσταντικό δόγμα)
-Ιδεολογία των ανερχόμενων δυνάμεων καπιταλισμού: πουριτανική κοσμοαντίληψη + πνεύμα καπιταλισμού= επιταχυντικός συντελεστής θεμελιακής σημασίας (όχι γενεσιουργό αίτιο σωρρευτικών καπιταλιστικών διαδικασιών)

Εισαγωγή
Ποιος συνδυασμός περιστάσεων προκάλεσε ανάδυση και εδραίωση καπιταλισμού;
- Επιστήμη (εμπειρική γνώση, στοχασμός) + Φιλοσοφία (θεολογία+χριστιανισμός-ελληνισμός): λογικές κατηγορίες, μαθηματική θεμελίωση, συστηματική μορφή σκέψης, ορθολογική τέχνη
- Οργάνωση υπαλληλίας, κράτος
- Έλλογος μετριασμός άλογου κερδοσκοπικού κινήτρου (ανανεωμένο κέρδος εντός μόνιμης, ορθολογικά οργανωμένης επιχείρησης βάσει αποδοτικότητας), κίνητρο κέρδους καθαυτό= όχι σχέση με καπιταλισμό
-Καπιταλιστική οικονομική πράξη= βάσει προσδοκίας κέρδους μέσω αξιοποίησης ευκαιριών ανταλλαγής (ειρηνικών ευκαιριών κέρδους): κεφαλαιακός υπολογισμός σε χρήμα (ισολογισμοί): εκλογίκευση καπιταλιστικής απόκτησης (μόνο στη Δύση)
-Καπιταλιστής τυχοδιώκτης= εμφάνιση σε όλο τον κόσμο

Δύση:
- ορθολογική καπιταλιστική οργάνωση της (τυπικά) ελεύθερης εργασίας
- εκλογίκευση δυτικής μανιφακτούρας + συντεχνιακή οργάνωση Μεσαίωνα
- έλλογη βιομηχανική οργάνωση προσανατολισμένη σε κανονική αγορά (κι όχι σε πολιτικού χαρακτήρα ανορθολογικές κερδοσκοπικές ευκαιρίες)
- προϋπόθεση ορθολογικής οργάνωσης καπιταλισμού: χωρισμός επιχείρησης-οίκου (σύνδεση με ρασιοναλιστική λογιστική): απαραίτητα μέσα: α. ορθολογιστική λογιστική επιχείρησης, β. νομικός χωρισμός επιχειρησιακής από ατομική ιδιοκτησία
- εξεμπορίκευση (πρακτική διαπραγματεύσιμων τίτλων)+ εκλογίκευση κερδοσκοπίας
- σημασία όλων των παραπάνω σε σχέση με καπιταλιστική οργάνωση εργασίας: (προϋπόθεση= ακριβής υπολογισμός)= έδαφος ελεύθερης εργασίας
- έννοια πολίτη και αστού: μόνο στη Δύση
- έννοια προλεταριάτου: μόνο σε συνάρτηση με έλλογη οργάνωση ελεύθερης εργασίας σαν επιχειρησιακή μονάδα (Δύση)
- διαφορές καπιταλιστικής δραστηριότητας:
α. μορφική (τυχοδιωκτικός, εμπορικός, καπιταλιστικός τύπος με πόλεμο, πολιτική, διοίκηση ως πηγές κέρδους),
β. καταγωγή αστικού καπιταλισμού με ορθολογική οργάνωση ελεύθερης εργασίας= ζήτημα καταγωγής δυτικής αστικής τάξης
- τεχνικές δυνατότητες (εξάρτηση εκλογίκευσης από δυνατότητα υπολογισμών τεχνικών παραγόντων= εξάρτηση από επιστήμη, θετικό/έλλογο πείραμα). Τεχνική χρησιμοποίηση επιστημονικών γνώσεων= ενθαρρύνθηκε από οικονομικές σκέψεις ως αποτέλεσμα κοινωνικής διάρθρωσης. Έλλογη τεχνική.

Πλευρές κοινωνικής διάρθρωσης που ευνόησαν ορθολογικό καπιταλισμό:
-έλλογη διάρθρωση δικαίου κ διοίκησης (νομικό σύστημα αναγκαίο σε έλλογο καπιταλισμό + διοίκηση με σταθερούς κανόνες λειτουργίας), τα καπιταλιστικά συμφέροντα δεν δημιούργησαν το δίκαιο, αλλά συνήργησαν στη δημιουργία του
- εκλογίκευση δυτικού πολιτισμού

Γέννηση δυτικού οικονομικού ρασιοναλισμού:
- εξάρτηση από ικανότητα/διάθεση ανθρώπων να προσαρμοστούν σε ορισμένους τύπους έλλογης πρακτικής συμπεριφοράς (προσκρούει σε εσωτερικές αντιδράσεις πχ μαζικές θρησκευτικές δυνάμεις και ηθικές αντιλήψεις: χρέος= διαμόρφωση συμπεριφορών)
- επίδραση θρησκευτικών ιδεών σε ανάπτυξη οικονομικού πνεύματος (ήθος δεδομένου οικονομικού συστήματος): έλλογη ηθική ασκητικού προτεσταντισμού
- αναζήτηση σημείων σύγκρισης οικονομικής ηθικής θρησκειών με δυτική εξέλιξη που διαφέρουν χαρακτηριολογικά (όχι πλήρεις αναλύσεις πολιτισμού= προσωρινός χαρακτήρας μελετών Βέμπερ ειδικά αναφορικά με Ασία)
- απαραίτητη η συγκριτική προσπέλαση σε άλλα γνωστικά πεδία, όχι πρόθεση για αξιολογική σχέση πολιτισμών, όχι χρήση εθνογραφικού υλικού, ενδιαφέρον για τρόπο ζωής κοινωνικών στρωμάτων που αποτελέσαν πολιτιστικούς φορείς
- ανθρωπολογική πλευρά ζητήματος: ορισμένοι τύποι εκλογίκευσης αναπτύχθηκαν στη Δύση κα μόνο εκεί, άρα αίτιο τα κληρονομικά δεδομένα; Όχι δυνατότητα μέτρησης βαθμού/μορφής κληρονομικών καταβολών= παραίτηση Βέμπερ από επίκληση κληρονομικότητας

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ – ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Κεφ. 1ο: Θρησκευτική πίστη και κοινωνικό στρώμα
Στατιστική επαγγελμάτων: ανώτερο τεχνικά/εμπορικά μορφωμένο προσωπικό σύγχρονων επιχειρήσεων, ιδιοκτήτες κεφαλαίου= κατά πλειοψηφία προτεστάντες
- Εξήγηση ως ένα βαθμό από ιστορικές αιτίες (θρησκευτική προσήλωση= όχι αιτία οικονομικών φαινομένων, αλλά συνέπεια): προϋπόθεση προηγούμενης ιδιοκτησίας ή/και δαπανηρής εκπαίδευσης. Πλειοψηφία πλούσιων 16ου αι.: μεταπήδησαν σε προτεσταντισμό= προδιάθεση για εκκλησιαστικού χαρακτήρα επανάσταση: χειραφέτηση από παραδοσιακή οικονομική συμπεριφορά= ισχυροποίηση αμφισβήτησης θρησκευτικής παράδοσης/παραδοσιακής εξουσίας

Μεταρρύθμιση:
  • όχι ως έννοια περιορισμού εκκλησιαστικής εξουσίας (ναι, αντικατάσταση)
  • αυστηρή ρύθμιση συνόλου συμπεριφοράς σε ιδιωτική και δημόσια ζωή
  • καλβινισμός= αφόρητος εκκλησιαστικός έλεγχος ατόμου
- ισχυρότερη τάση καθολικών για παραδοσιακή απασχόληση
- ισχυρότερη τάση προτεσταντών για ανώτερες βαθμίδες ειδικευμένης εργασίας και διοικητικών θέσεων, τόσο σαν κυρίαρχα όσο και σαν κυριαρχούμενα στρώματα= τάση για οικονομικό ρασιοναλισμό
- επίκτητη πνευματική ιδιοτυπία (θρησκεία/οικογένεια) προσδιορίζει εκλογή επαγγέλματος
-διαφορά καθολικών-προτεσταντών: συμφυής με χαρακτήρα θρησκευτικής πίστης
- γενικεύσεις του τύπου «αποξένωση από κόσμο» καθολικισμού, «κατάφαση στις απολαύσεις» προτεσταντισμού= δεν ανταποκρίνονται ούτε στα δεδομένα του παρόντος, ούτε του παρελθόντος
- Εσωτερική εκλεκτική συγγένεια α) στάσης απομάκρυνσης από κόσμο/ασκητισμού (εκκλησιαστικής εμβέλειας) και β) συμμετοχής σε καπιταλιστική κερδοσκοπία
- σύμπτωση επιχειρηματικού καπιταλιστικού αισθητηρίου και έντονης ευσέβειας. Καλβινιστική διασπορά= φυτώριο καπιταλιστικής οικονομίας
- Καλβινισμός, κουάκεροι, μενονιτές, πιετιστές: επιχειρηματικό πνεύμα/πλούτος + παροιμιώδης αποξένωση από ζωή
- «πνεύμα εργασίας/προόδου»: όχι «εγκόσμιος ηδονισμός», όχι σχέση με Διαφωτισμό
- παλαιός προτεσταντισμός (Λούθηρος, Καλβίνος, Κνοξ): όχι σχέση με «πρόοδο»
- σχέση προτεσταντικού πνεύματος-σύγχρονου καπιταλισμού: καθαρά σε θρησκευτικά χαρακτηριστικά (κι όχι σε ματεριαλιστικά)

Κεφ.2ο : Το «πνεύμα» του καπιταλισμού
Ο όρος αναφέρεται στην «ιστορική ατομικότητα» (πολιτιστική σημασία)

Προσωρινή περιγραφή «πνεύματος» (κλασική καθαρότητα χωρίς άμεση σχέση με θρησκευτικότητα, απροϋπόθετο): κήρυγμα Benjamin Franklin
  • ο χρόνος είναι χρήμα
  • η πίστωση είναι χρήμα
  • το χρήμα έχει αναπαραγωγική και καρποφόρα φύση
  • ο καλός πληρωτής είναι κύριος του πορτοφολιού ενός άλλου
  • φιλοπονία, λιτότητα + ακρίβεια, δικαιοσύνη= αρετές για άνοδο ανθρώπου
  • εργατικότητα= προσεκτικός, τίμιος άνθρωπος
  • να προσέχεις όσα έχεις και να ζεις σύμφωνα μ΄ αυτά (ακριβής λογαριασμός)
- ιδεώδες έντιμου ανθρώπου αναγνωρισμένης πίστης + ιδέα υποχρέωσης ατόμου να αυξάνει το κεφάλαιό του (αυτοσκοπός)
- όχι απλή τεχνική ζωής, ναι ιδιόρρυθμη ηθική (παράλειψη καθήκοντος= παράβαση)
- όχι μόνο επιχειρηματική πανουργία, αλλά και ήθος (καπιταλισμός υπήρχε σε Κίνα, Ινδίες, Βαβυλώνα, Αρχαιότητα, Μεσαίωνα, αλλά έλειπε αυτό το ιδιαίτερο ήθος)
- ωφελιμιστικός προσανατολισμός αρετών: τιμιότητα, ακρίβεια, φιλοπονία, λιτότητα= χρήσιμες για πίστη, άρα προσποίηση τιμιότητας εξυπηρετεί τον αυτό σκοπό (αν τόσο αρετές όσο είναι ωφέλιμες, τότε ανατροπή αυστηρού ωφελιμισμού)
- Franklin: αποδίδει την προσωπική του αναγνώριση της ωφελιμότητας της αρετής σε θεία αποκάλυψη (κάτι περισσότερο από καθαρά εγωκεντρικά ελατήρια)

Υπέρτατο αγαθό ηθικής= αύξηση πλούτου (χρήματος) + αποφυγή απόλαυσης ζωής.
  • Άρα αύξηση πλούτου ως αυτοσκοπός= υπερβατική/άλογη ηθική (όχι ως μέσο για ικανοποίηση υλικών αναγκών): βασική αρχή καπιταλισμού
  • Σύνδεση με θρησκευτικές ιδέες (Καινή Διαθήκη): νόμιμη απόκτηση χρήματος ως αποτέλεσμα και έκφραση αρετής/προκοπής σε επάγγελμα= Α-Ω ηθικής
  • Επαγγελματικό καθήκον= θεμελιακή βάση κοινωνικής ηθικής καπιταλιστικού πολιτισμού. Χρέος= περιεχόμενο επαγγελματικής δραστηριότητας (είτε ως απλός εργάτης, είτε ως κάτοχος κεφαλαίου). [Σημ. η έννοια του χρέους δεν αναπτύσσεται μόνο εντός καπιταλισμού, ούτε η υποκειμενική αποδοχή των ηθικών αυτών αξιωμάτων αποτελεί όρο συνέχισης ύπαρξης καπιταλισμού.]
- Σημερινή καπιταλιστική οικονομική τάξη= παρουσιάζεται ως αμετάβλητη τάξη πραγμάτων (εκπαιδεύει/διαλέγει υποκείμενα οικονομίας= όριο έννοιας «επιλογής» ως μέσο εξήγησης ιστορικών φαινομένων)
- προϋπόθεση ύπαρξης ιδεών καπιταλισμού ως καθοριστικές του τρόπου ζωής (ως μαζικό φαινόμενο)= κοσμοθεωρία (από ανθρώπινα σύνολα κι όχι από επιμέρους άτομα): απαραίτητη η εξήγηση (όχι σε ερμηνεία «αφελή» ιστορικού υλισμού ως εποικοδόμημα: χώρα Franklin= το «πνεύμα» προϋπήρξε του καπιταλισμού)

  • διαφορά καπιταλιστικού-προκαπιταλιστικού πνεύματος: όχι η παρόρμηση απόκτησης (κερδοσκοπία πέραν ηθικής= σε όλες τις περιόδους της ιστορίας)
- «καπιταλιστική»: έλλογη χρήση κεφαλαίου σε διαρκή επιχείρηση + ορθολογική επιχειρηματική κεφαλαιακή ανακύκλωση + ορθολογική καπιταλιστική οργάνωση εργασίας= κυρίαρχες δυνάμεις
  • πνεύμα καπιταλισμού (καθορισμένος κανόνας ζωής με ηθική κύρωση) VS παραδοσιοκρατία. Αντιμετώπιση προβλημάτων εντατικοποίησης εργασίας πχ:
α) αμοιβή/κομμάτι: όχι ενδιαφέρον εργάτη για αύξηση εισοδήματος, αλλά για κάλυψη αναγκών του= χαρακτηριστικό προκαπιταλιστικής εργασίας.
β) εξαναγκασμός εργάτη σε εργασία μέσω μείωσης του μισθού του (χαμηλοί μισθοί είναι παραγωγικοί επειδή αυξάνουν απόδοση εργασίας)

- ανάπτυξη καπιταλισμού: απαιτεί περίσσεια πληθυσμού (φθηνή τιμή εργασίας)= ανακοπή ποιοτικής ανάπτυξης (χαμηλός μισθός= όχι ταύτιση με φθηνή εργασία)
- απαραίτητη μια αναπτυγμένη αίσθηση ευθύνης + εργασία ως αυτοσκοπός (κλήση)= απαιτεί μακρά εκπαιδευτική διαδικασία (τείχος συνήθειας παράδοσης)
- πιετιστές: ικανότητα πνευματικής συγκέντρωσης + αίσθημα εργατικού καθήκοντος= συμπίπτουν με οικονομικούς υπολογισμούς (συνδυασμός αμοιβών και ψυχρού αυτοελέγχου/λιτότητας)= αύξηση αποδοτικότητας: σύλληψη εργασίας ως αυτοσκοπός =αύξηση πιθανοτήτων να υπερνικηθεί η παραδοσιακή αντίληψη
-πρώτη ανέλιξη καπιταλισμού: καπιταλιστική ικανότητα προσαρμογής με παράγοντες θρησκευτικούς

Σημασία τραντισιοναλισμού:
  • Αρχές Sombart για γένεση καπιταλισμού: α) ικανοποίηση αναγκών (οικονομική παραδοσιοκρατία: έννοια ανάγκης περιορίζεται σ΄ αυτό που παραδοσιακά θεωρείται ανάγκη) β) αγώνας κέρδους= έλεγχος σκοπών/κατεύθυνσης οικονομικής δραστηριότητας
  • Καπιταλιστική μορφή οικονομίας + πνεύμα= πρόσφορη σχέση, όχι σχέση αναγκαστικής αλληλεξάρτησης. Πνεύμα σύγχρονου καπιταλισμού= στάση όπου επιδιώκεται κατ΄ επάγγελμα συστηματικά και έλλογα το νόμιμο κέρδος (καπιταλισμός ως κατάλληλη έκφραση στάσης + στάση ως κατάλληλη πνευματική κινητήρια δύναμη καπιταλισμού)
  • Φορείς στάσης πνεύματος καπιταλισμού: μεσαία στρώματα
  • Τραντισιοναλισμός: καπιταλιστική μορφή οργάνωσης + παραδοσιακού χαρακτήρα οικονομία= τραντισιοναλιστικός τρόπος ζωής, παραδοσιακό ποσοστό κέρδους, ωράριο εργασίας, σχέσεις με εργάτες, κύκλος πελατών= θεμελιακή αντίληψη ήθους
  • Αλλαγή επιχειρηματία: αύξηση εξάρτησης/ελέγχου και μετατροπή χωρικών σε εργάτες, αλλαγή μεθόδων αγοράς (άμεση σχέση με καταναλωτή): αρχή ανταγωνισμού= συνεχή επανεπένδυση κεφαλαίων= λιτότητα (όχι εστίαση σε κατανάλωση, αλλά σε κέρδος)
  • Κινητήρια δύναμη καπιταλισμού: όχι το νέο χρήμα, αλλά το «πνεύμα» (δημιουργεί κεφάλαιο/αποθέματα για τη δράση του κι όχι αντίστροφα): διανοητική διαύγεια + ικανότητα για δράση + ιδιότητες ηθικής τάξης μη παραδοσιακές πχ νηφαλιότητα, σταθερότητα, εργατικότητα (στόχος: εμπιστοσύνη πελατών/εργατών)
  • Εντατικοποίηση εργασίας = ασυμβίβαστη με απόλαυση ζωής
  • Θεώρηση λύτρωσης από παράδοση ως φιλελεύθερος «διαφωτισμός»= σύγχρονη (όχι σχέση «πνεύματος»/τρόπου ζωής με θρησκευτικές αντιλήψεις: άνθρωποι αδιάφοροι, εχθρικοί προς εκκλησία) + ο άνθρωπος υπάρχει για τη δουλειά του κι όχι αντίστροφα+επιθυμία δύναμης/αναγνώρισης μέσω πλούτου
  • Ιδεατός τύπος επιχειρηματία: αποφεύγει επίδειξη/περιττά έξοδα/απόλαυση δύναμής του + ασκητική τάση τρόπου ζωής, μέτρο ψυχρής μετριοφροσύνης, όχι διάθεση πλούτου για εαυτό, άλογη αίσθηση εκπλήρωσης επαγγελματικού χρέους (ακατανόητα για προκαπιταλιστικό άνθρωπο)
  • Σύγχρονο καπιταλιστικό οικονομικό καθεστώς: χρειάζεται αφοσίωση σε απόκτηση χρήματος ως προϋπόθεση επικράτησης σε οικονομικό αγώνα για ύπαρξη (όχι πια ανάγκη θρησκευτικών δυνάμεων, εκκλησία/κράτος= εμπόδια)
- Εμπορικοπολιτικά και κοινωνικοπολιτικά συμφέροντα= προσδιορίζουν κοσμοθεωρία
  • Αν και καπιταλιστική οικονομία ανεκτή από καθολικισμό, όχι αποδοχή πνεύματος απόκτησης (όχι θετική ηθική κύρωση: κίνδυνος για σωτηρία= χρήματα συνείδησης ως δωρεές σε θρησκευτικά ιδρύματα)
  • Όχι σε αντανάκλαση υλικών σχέσεων σε υπεροικοδόμημα
  • Ιδέα= δίνει τρόπο ζωής, ηθική βάση κ δικαίωση επιχειρηματία «νέου στυλ» (δραστηριότητα προς κέρδος κάτω από γενική έννοια «επαγγέλματος» στην οποία το άτομο δεσμεύεται ηθικά)
  • Βασικό καθολικό γνώρισμα σύγχρονης οικονομίας= οικονομικός ρασιοναλισμός (Sombart): επέκταση παραγωγικότητας εργασίας + υπαγωγή παραγωγής σε επιστημονικές κατηγορίες= όχι εξάρτηση εργασίας από φυσικούς περιορισμούς ανθρώπων
- εκλογίκευση τεχνικής κ οικονομικής οργάνωσης= μέρος ιδεωδών αστών
- εργασία σε υπηρεσία ορθολογικής οργάνωσης για εφοδιασμό ανθρωπότητας με υλικά αγαθά= σκοπός έργου καπιταλιστών/επιχειρηματιών («πνεύμα»)
- γνώρισμα ατομιστικής καπιταλιστικής οικονομίας= εκλογίκευση οικονομίας βάσει αυστηρού υπολογισμού + προγραμματισμένη κατεύθυνση προς επιτυχία
  • Θεώρηση ανάπτυξης καπιταλιστικού πνεύματος ως μέρος εξέλιξης συνολικού ορθολογισμού (θεμελιακή ορθολογική τοποθέτηση σε προβλήματα ζωής)= όχι αποτελεσματική
  • Ιστορία ρασιοναλισμού= όχι παράλληλη με τομείς ζωής
- εκλογίκευση ιδιωτικού δικαίου= Ρωμαϊκό Δίκαιο ύστερης αρχαιότητας, αλλά καθυστερημένο σε χώρες με οικονομικό εξορθολογισμό πχ Αγγλία
- κοσμική ορθολογική φιλοσοφία 18ου αι. όχι μόνο σε καπιταλιστικές χώρες
- αν «πρακτικός ρασιοναλισμός» είναι τρόπος ζωής που βλέπει/κρίνει κόσμο βάσει συμφερόντων κάθε ατόμου, τότε θα έπρεπε να είναι τυπική ιδιότητα λαών ελεύθερης βούλησης πχ Ιταλοί, Γάλλοι. Αλλά εκεί δεν ευδοκίμησε ιδιαίτερα το «πνεύμα του καπιταλισμού» (επάγγελμα ως καθήκον)
  • Αναζήτηση προέλευσης ορθολογικής σκέψης/ζωής από όπου αναδύθηκε η ιδέα επαγγέλματος+ αφοσίωση σε εργασία (άλογη κατά το ευδαιμονιστικό ατομικό συμφέρον)= χαρακτηριστικό καπιταλιστικού πολιτισμού
Κεφ. 3ο Η έννοια του επαγγέλματος στο Λούθηρο, καθήκον της έρευνας
  • Όχι ύπαρξη έννοιας «επαγγέλματος» ως έργο ζωής/καθορισμένη εργασία σε άλλους λαούς/θρησκείες εκτός από προτεστάντες (λέξη Beruf ή Calling: από προτεσταντικές μεταφράσεις Βίβλου: νέα σημασία λέξης= νέα ιδέα-προϊόν Μεταρρύθμισης: αξιολόγηση εκπλήρωσης χρέους σε εγκόσμια επαγγέλματα ως ύψιστο ηθικό περιεχόμενο= κεντρικό δόγμα προτεσταντικών αιρέσεων)
  • Ανάπτυξη ιδέας από Λούθηρο:
- αρχικά: κοσμική δραστηριότητα ως ηθικά ουδέτερη (μεσαιωνική παράδοση)
- μοναστική ζωή: χωρίς αξία, άρνηση εκπλήρωσης υποχρεώσεων απέναντι στον κόσμο= προϊόν εγωισμού
- εργασία: εξωτερική έκφραση αδελφικής αγάπης (καταμερισμός εργασίας= εξαναγκάζει άτομο να εργάζεται για άλλους) + ο μόνος παραδεκτός από το θεό τρόπος ζωής (θέλημα θεού= κάθε επάγγελμα έχει την ίδια αξία μπροστά στο θεό, ιδέα προορισμού): ηθική δικαιολόγηση εγκόσμιας επαγγελματικής ζωής (όχι όμως και φίλος καπιταλισμού: Λούθηρος εναντίον τοκογλυφίας)
- αυθεντία Βίβλου: ευνοούσε τραντισιοναλιστική ερμηνεία
- τραντισιοναλιστική στάση Λούθηρου (ιδέα πεπρωμένου: δεδομένη θέση στη ζωή): επιδίωξη υλικού κέρδους πέρα από ανάγκη=σύμπτωμα έλλειψης θείας χάρης. Ειδικό επάγγελμα καθενός= εκπλήρωση θελήματος θεού
- απόλυτη υπακοή στο θεό= απόλυτη παραδοχή δεδομένης κατάστασης
- καθαρό δόγμα: μοναδικό αλάθητο κριτήριο εκκλησίας= όχι νέες απόψεις
- επάγγελμα= θείο θέλημα, καθήκον ορισμένο από θεό, υποταγή σε εξουσία
- όχι σε ασκητική αυτοπειθάρχηση= όχι σε ορθολογική επαγγελματική ηθική
- όχι άμεση πρακτική σημασία λουθηρανικής μορφής ανανέωσης θρησκευτικής ζωής για «πνεύμα» καπιταλισμού: παλαιά προταστεντική ηθική
- ναι σε σημασία προσωπικής θρησκευτικής εξέλιξης: βάση Μεταρρύθμισης
  • Αντιπάθεια λουθηρανισμού/καθολικισμού σε καλβινισμό λόγω ηθικών ιδιορρυθμιών του (άλλη σχέση θρησκευτικής ζωής-γήινης δραστηριότητας)
  • Αποτέλεσμα Μεταρρύθμισης: ενίσχυση ηθικού τονισμού και θρησκευτικής κύρωσης οργανωμένης εγκόσμιας εργασίας
  • Μεταρρυθμιστές: κέντρο ζωής/έργου τους= σωτηρία ψυχής (πρακτικά αποτελέσματα δογμάτων ήταν συνέπειες καθαρά θρησκευτικών κινήτρων)
  • Πολιτιστικές συνέπειες Μεταρρύθμισης= απρόβλεπτες, αθέλητες
  • Πρόθεση Βέμπερ: συμβολή σε κατανόηση τρόπου επίδρασης ιδεών σε ιστορία
- όχι πρόθεση αξιολόγησης ιδεών Μεταρρύθμισης
- ναι σε διευκρίνιση ρόλου θρησκευτικών δυνάμεων σε σχηματισμό κ ανάπτυξης υφής σύγχρονου εγκόσμιου πολιτισμού εντός αλληλεπίδρασης αναρίθμητων ποικίλων ιστορικών παραγόντων
- εξέταση βαθμού που ορισμένα χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να αποδοθούν σε Μεταρρύθμιση ως ιστορική τους αιτία
- αναρίθμητα ιστορικά περιστατικά= όχι αναγωγή σε κανένα «οικονομικό νόμο» / εξήγηση
- όχι καπιταλιστικό πνεύμα ως συνέπεια μόνο επιδράσεων Μεταρρύθμισης, όχι καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα ως δημιούργημα Μεταρρύθμισης (ανόητη/δογματική θέση)
- σπουδαίες μορφές οργάνωσης καπιταλιστικής επιχείρησης= παλαιότερες Μεταρρύθμισης
- ναι σε εντοπισμό βαθμού θρησκευτικής επίδρασης σε ποιοτική διαμόρφωση κ ποσοτική εξάπλωση καπιταλιστικού πνεύματος + πλευρές πολιτισμού που ανάγονται σε επιρροές Μεταρρύθμισης
- σύγχυση αμοιβαίων επιδράσεων μεταξύ υλικής βάσης, μορφών κοινωνικής/ πολιτικής οργάνωσης και πνευματικής ουσίας μεταρρυθμιστικών πολιτιστικών φάσεων
- διαπίστωση «εκλεκτικών συγγενειών» μεταξύ μορφών θρησκευτικής πίστης και πρακτικής ηθικής
- τρόπος επίδρασης θρησκευτικών κινημάτων σε εξέλιξη υλικού πολιτισμού

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΑΣΚΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΥ

Κεφ. 4ο Οι Θρησκευτικές βάσεις του εγκόσμιου ασκητισμού
Ιστορικοί φορείς ασκητικού προτεσταντισμού: κανένας ολότελα χωριστός απ΄ άλλους
1)      Καλβινισμός (στη μορφή των δυτικοευρωπαϊκών περιοχών 17ου αι.)
2)      Πιετισμός: κίνημα μέσα στη λουθηρανική εκκλησία, αναγκάστηκε να γίνει ξεχωριστό είδος αίρεσης
3)      Μεθοδισμός: αφύπνιση ασκητικού πνεύματος, όχι νέα θρησκεία, 18ος αι, αποχωρισμός από αγγλικανική εκκλησία με εξάπλωση σε Αμερική
4)      Αιρέσεις κινήματος βαπτιστών  

- καλβινισμός και βαπτισμός= αντίθετοι. Στην πορεία εξέλιξής τους ήρθαν σε επαφή: πουριτανισμός
- δογματικές διαφορές πχ δόγμα προκαθορισμένης μοίρας κ διδασκαλία δικαίωσης: όχι διατήρηση ενότητας στην εκκλησία
- όμοια πρακτικά ηθικά αξιώματα συνδέονται με διαφορετικές δογματικές βάσεις
- διαφορετικές δογματικές ρίζες ασκητικής ηθικής= ίχνη σε αδογμάτιστες ηθικές
- γνώση αρχικής ουσίας ιδεών: κατανόηση σχέσης ηθικότητας και ιδέας μετέπειτας ζωής= ηθική ανανέωση σε πρακτική ζωή
- ενδιαφέρον Βέμπερ για ψυχολογικές κυρώσεις (μέσω θρησκευτικής πίστης κ πρακτική θρησκείας) που έδωσαν κατεύθυνση σε πρακτική συμπεριφορά
- ιδεοτυπική τεχνική απλότητα παρουσίασης θρησκευτικών ιδεών (συνεπείς μορφές) με στόχο τη διερεύνηση των επιπτώσεών τους

α. Καλβινισμός (πολιτικοί/πολιτιστικοί αγώνες 16ο-17ο Κάτω Χώρες/Αγγλία/Γαλλία): - Δόγμα από θεία χάρη επιλογής= στοιχείο πολιτικής επικινδυνότητας πουριτανισμού (καταπολεμήθηκε από εξουσία)
Κείμενο «Ομολογίας του Westminster» (1647):
  • Περί ελεύθερης βούλησης: πτώση αμαρτίας= απώλεια βούλησης για πνευματικά αγαθά και ευδαιμονία, όχι ικανότητα σωφρονισμού αμαρτωλού
  • Δόγμα προκαθορισμού: προκαθορισμός ανθρώπου για αιώνια ζωή ή για αιώνιο θάνατο (θέλημα θεού)
- Όχι προϋπόθεση πίστης ή καλών έργων για να γίνει κάποιος εκλεκτός θεού, ναι ελεύθερη χάρη και αγάπη θεού για δόξα θεού. Εκλεκτός= Χριστός
- Υπόλοιπο ανθρώπινο γένος: ο θεός παρέχει ή αποστερεί χάρη Του
  • Αποτελεσματική κλήση: όποιον ο θεός τον προορίζει για ζωή τον καλεί
  • Πρόνοια: σε κακούς/άθεους ο θεός στερεί τη χάρη του και τα χαρίσματά τους, παράδοση σε ηδονές, πειρασμούς κόσμου, δύναμη σατανά
Ιστορική σημασία δόγματος
- φαινόμενο θρησκευτικού συναισθήματος χάρης (αίσθημα βεβαιότητας)= αποτέλεσμα αντικειμενικής δύναμης κι όχι προσωπικής αξίας (δώρο θείας χάρης)
  • Λούθηρος: μυστικό θέλημα θεού κ τελική πηγή χάρης (θρησκευτική εμπειρία)
  • Μελάνγχων: χάρη ως ανακλητή μέσα από ταπεινότητα κ εμπιστοσύνη σε λόγο θεού/Μυστήρια
  • Καλβίνος: κλήση από λογική αναγκαιότητας σκέψης.
- Οι άνθρωποι υπάρχουν για το θεό κι όχι το αντίθετο + λίγοι καλούνται για αιώνια χάρη (μέσο δόξας/μεγαλείου θεού).
- Όχι γήινοι κανόνες δικαιοσύνης σε βουλές θεού (ανόητο/βρισιά).
- Θεός=ελεύθερος: αδύνατη η προσπέλαση θείας θέλησης χωρίς χάρη θεού
- όχι ρόλο σε ανθρώπινες αρετές ή αμαρτήματα σε προσδιορισμό μοίρας
- ακατανόητες οι βουλές του θεού που καθορίζουν μοίρα ανθρώπων
  • Παράφορη απανθρωπιά δόγματος: συνέπεια σε ζωή= αίσθημα εσωτερικής μοναξιάς μεμονωμένου ατόμου: προκαθορισμένη μοίρα εντός αιωνιότητας, κανένα μέσο επίτευξης χάρης θεού εκτός από υποκατάστατο πίστης (κανείς χωρίς πίστη δεν μπορεί να ανήκει στους εκλεκτούς του θεού)
  • Υποταγμένοι και καταδικασμένοι: μόνο για δόξα θεού
  • Απόλυτη κατάργηση σωτηρίας μέσω εκκλησίας/Μυστηρίων (αποφασιστική διαφορά από καθολικισμό): απόγειο ιστορικο-θρησκευτικής διαδικασίας απομυθοποίησης κόσμου (όχι εμπιστοσύνη σε μαγικές/μυστηριακές δυνάμεις) + απόλυτη υπερβατικότητα θεού/αναξιότητας σαρκικού: απομόνωση ατόμου
= αίτιο ολοκληρωτικά αρνητικής στάσης πουριτανισμού σε αισθησιακά-συγκινησιακά στοιχεία πολιτισμού/θρησκείας ως άχρηστα για σωτηρία=βάση παρεμπόδισης κάθε αισθησιακού πολιτισμού
  • Ακραία μορφή αποκλειστικότητας εμπιστοσύνης στο θεό: εναντίον σε βοήθεια/φιλία ανθρώπων (εξαφάνιση ατομικής εξομολόγησης σε καλβινισμό)
- επικοινωνία με θεό σε βαθιά πνευματική απομόνωση (μόνος με εαυτό)
  • Σύνδεση υπεροχής καλβινισμού σε κοινωνική οργάνωση με τάση απόσπασης ατόμου από δεσμούς του με κόσμο: τροπή χριστιανικής αγάπης προς πλησίον υπό πίεση εσωτερικής μόνωσης ατόμου
- ύπαρξη κόσμου προς δόξα θεού
- απαίτηση θεού για κοινωνική ζωή κ οργάνωσή της βάσει θέλησής του
- κοινωνική δραστηριότητα προς δόξαν θεού
- επαγγελματική εργασία προς δόξαν θεού: εξυπηρετεί κοσμική ζωή συνόλου (σύνδεση εργασίας με «αγάπη προς τον πλησίον»= χαρακτηριστικό στοιχείο καλβινικού ηθικού συστήματος)
-αγάπη προς πλησίον: εκλπλήρωση καθημερινών καθηκόντων + υπέρ έλλογης οργάνωσης κοινωνικού κόσμου (σχέδιο θεού για ωφελιμότητα ανθρώπου), άρα εργασία προάγει δόξα θεού (είναι θέλημα θεού)= ωφελιμιστικός χαρακτήρας καλβινιστικής ηθικής
  • Δόγμα προκαθορισμένης επιλογής: καρποφόρησε σε εποχή όπου η ζωή στον άλλο κόσμο θεωρούνταν πιο σπουδαία και ασφαλής από επίγεια ζωή= ερώτημα πιστού περί βεβαιότητας προκαθορισμένης επιλογής (αποτέλεσμα αληθινής πίστης= η απόλυτη αφοσίωση στο Χριστό)
- όχι από συμπεριφορά άλλων (εκλεκτοί δεν διαφέρουν από καταδικασμένους)
- εκλεκτοί= αόρατη εκκλησία θεού
- μάζες απλών ανθρώπων: κυριαρχική σημασία βεβαιότητας σωτηρίας (αναγνώρισης χάρης)
- αναζήτηση ασφαλών κριτηρίων χάρης εκλεκτού ατόμου (εξάρτηση κοινωνικής θέσης μελών κοινότητας): όχι επαρκής η προσωπική διαβεβαίωση εμμονής σε πίστη ως προϋπόθεση θείας χάρης
  • Δύο τύποι ποιμαντορικής συμβουλής:
α) απόλυτο χρέος αυτοελέγχου εκλεκτών (απόκρουση αμφιβολιών διαβόλου: έλλειψη αυτοπεποίθησης= ατελής χάρη),
β) ακούραστη επαγγελματική δραστηριότητα ως μέσο χάρης/μέσο εκτόνωσης θρησκευτικού αισθήματος φόβου (VS δόγμα δικαίωσης μέσω πίστης)
  • Διαφορές με λουθηρανικό δόγμα δικαίωσης μέσω πίστης:
- στόχος λουθηρανισμού: μυστικιστική ένωση με θεότητα + αναξιότητα ανθρώπου λόγω προπατορικού αμαρτήματος (μπορεί έμμεσα να στηρίξει συμφέροντα ορθολογικής συμπεριφοράς, αλλά λείπει θετική αξιολόγηση εξωτερικής δραστηριότητας σε σχέση με κόσμο)= καθημερινή αυτοτιμωρία ως προϋπόθεση ταπεινότητας/απλότητας πιστού για συγχώρεση: εαυτός ως σκεύος Αγίου Πνεύματος (μυστικισμός, συναισθηματισμός)
- μεταρρυθμισμένη εκκλησία (καλβινισμός): απόκρουση εσωτερικής συγκινησιακής ευλάβειας λουθηρανισμού. Διείσδυση θείου σε ψυχή μέσω απόλυτης υπερβατικότητας θεού απέναντι σε κάθε σαρκικό (το πεπερασμένο δεν είναι ικανό για το απέραντο): δραστηριότητα μέσω πίστης (χάρη θεού) + δικαιολόγηση πίστης μέσω δραστηριότητας: εαυτός ως εργαλείο θεϊκής δύναμης (ασκητική δραστηριότητα)
  • Απόδειξη πίστης με αντικειμενικά αποτελέσματα ως στέρεη βάση (αποτελεσματική πίστη)= κλήση για σωτηρία: συμπεριφορά χρήσιμη για αύξηση δόξας θεού= βεβαιότητα σωτηρίας
  • Καλά έργα= άχρηστα ως μέσο επίτευξης σωτηρίας, αλλά απαραίτητα σαν δείγματα θείας εκλογής (υπερνίκηση φόβου καταδίκης)
  • Ο θεός βοηθάει αυτόν που ο ίδιος βοηθά τον εαυτό του: ο καλβινιστής δημιουργεί τον εαυτό του για την πεποίθηση της σωτηρίας του= συστηματικός αυτοέλεγχος κάθε στιγμή (εκλεκτός ή καταδικασμένος;)
  • Πρακτική σημασία είδους σωτηρίας με έργα= γνώση ηθικών ιδιοτήτων
- καθολικός: ηθική ζωή, μεροδούλι-μεροφάι, καλά έργα όχι ως εκλογικευμένο σύστημα ζωής, ναι μεμονωμένες διαδοχικές ατομικές πράξεις (υπέρ άφεσης αμαρτιών, βελτίωση πιθανοτήτων σωτηρίας κλπ). καθολική ηθική= ηθική προθέσεων. Μέσο εξουσιασμού: μυστήριο άφεσης αμαρτιών ως αντιστάθμισμα ανθρώπινης ατέλειας (χορήγηση ανακούφισης)
- καλβινιστής: όχι παροχή μετριασμού αμαρτιών, όχι ελπίδα ανταμοιβής, όχι απαίτηση καλών έργων, αλλά ζωή καλών έργων με σύστημα, ναι σε μέθοδο ρυθμιστικής της καθόλου ζωής (μεθοδισμός). Ζωή αγίου: προς σκοπό σωτηρίας, ορθολογική προς δόξα θεού στη γη
  • Cogito ergo sum (Descart): εκλογίκευση = ασκητική τάση προτεσταντών
  • Χριστιανικός ασκητισμός: συστηματική μέθοδος έλλογης συμπεριφοράς, πράξεις υπό σταθερό αυτοέλεγχο, στάθμιση ηθικών συνεπειών, μοναχός ως εργάτης σε υπηρεσία θεού= εξασφάλιση σωτηρίας του
  • Δραστήριος αυτοέλεγχος: πρακτικό ιδεώδες πουριτανισμού (ζωή εναντίον των συναισθημάτων, εναντίων απόλαυσης ζωής)
  • Διαφορά καλβινιστικού-μεσαιωνικού ασκητισμού: εξαφάνιση ευαγγελικών συμβουλίων + μετασχηματισμός ασκητισμού σε εγκόσμια δραστηριότητα
- καθολικισμός: πρακτική θεσμών εμποδίζει τάσεις εγκόσμιου ασκητισμού πχ άφεση αμαρτιών + ασκητισμός μακριά από καθημερινότητα
  • Θετικό καλβινισμού: ιδέα αναγκαιότητας να αποδείξει κανείς πίστη εντός εγκόσμιας επαγγελματικής ζωής= θετική ώθηση προς ασκητισμό
  • Θεμελίωση ηθικής= δόγμα προκαθορισμού (πνευματική αριστοκρατία επίλεκτων αγίων θεού εντός κόσμου στη θέση της πνευματικής αριστοκρατίας μοναχών έξω/πάνω από κόσμο)
  • Συνείδηση θείας χάρης εκλεκτού + όχι κατανόηση απέναντι σε αμαρτία πλησίον (περιφρόνηση αμαρτωλού, σημάδια καταδίκης): δημιουργία αιρέσεων ή τροποποιήσεις διαχωρισμού ξαναγεννημένων και μη
  • Άντληση κανόνων από Βίβλο (Παλαιά Διαθήκη): νόμος για Εβραίο= ιδεώδες, κανόνας ζωής. Λούθηρος= ναι σε ελευθερία από νόμο (προνόμιο πιστού). Ορθολογικός χαρακτήρας, κατάπνιξη μυστικιστικού στοιχείου, συγκινησιακή πλευρά θρησκείας (μικροαστικός ρασιοναλισμός Παλαιάς Διαθήκης). Επιλογή από Καλβινισμό στοιχείων Παλαιάς Διαθήκης που του ταίριαζαν.
  • Θρησκευτικό καθημερινό ημερολόγιο: κοινή πρακτική προτεσταντών (σωστός εκχριστιανισμός ζωής= συνέπεια μεθοδικής ηθικής συμπεριφοράς)
  • Επίδραση μεθοδικότητας σε πρακτική ζωή (ιδέα καταξίωσης)
  • Δογματική βάση πουριτανικής ηθικής (μεθοδικά εκλογικευμένης ηθικής συμπεριφοράς)= δόγμα προκαθορισμένης εκλογής
  • Σύνδεση πίστης με απόλυτα ισχύοντες κανόνες, με απόλυτο ντετερμινισμό και πλήρη υπερβατικότητα θεού= μεγαλοφυής σύλληψη + βασική η ιδέα της καταξίωσης (πρακτική σημασία της σαν ψυχολογική βάση έλλογης ηθικότητας)
  • Αντίθεση με λουθηρανισμό: συνέπειες ασκητικών τάσεων συμπεριφοράς
- λουθηρανισμός: όχι κύρωση για συστηματικά έλλογη διαμόρφωση καθόλου ηθικής ζωής (όχι κίνητρο για αυτοέλεγχο κ σχεδιασμένη ρύθμιση ζωής). Έλειπε (εξαιτίας δόγματος χάρης) ψυχολογική πίεση για συστηματοποίηση ζωής που θα οδηγούσε σε μεθοδικό εξορθολογισμό της.
  • Μη καλβινιστικά ασκητικά κινήματα φαίνονται σαν εξασθένιση εσωτερικής συνέπειας καλβινισμού
  • Παρά τη διαφορετική δογματική βάση παρουσιάστηκαν παρόμοιες ασκητικές συνέπειες ως αποτέλεσμα θρησκευτικής θεσμικής οργάνωσης
β. πιετισμός
  • Αφετηρία πιετισμού: δόγμα προκαθορισμού
  • Σχέση προκαθορισμού και δόγματος καταξίωσης για επίτευξη σωτηρίας= πιετιστική εξέλιξη γνήσιου δόγματος Καλβίνου
  • Όχι εξασφάλιση θείας επιλογής πιστού μόνο με θεολογική γνώση. Δυσπιστία προς εκκλησία θεολόγων.
  • Μυστικές συναθροίσεις μακριά από τον κόσμο. Στόχος: να γίνει ορατή στη γη η αόρατη εκκλησία των αγίων (σχέση με μυστικισμό λουθηρανών)
  • Έμφαση συγκινησιακής πλευράς θρησκείας=αποφασιστικό στοιχείο πιετισμού
  • Οδήγησε θρησκεία σε πρακτική επιδίωξη απόλαυσης σωτηρίας σ΄ αυτόν τον κόσμο, αντί ασκητικής ζωής για εξασφάλιση μέλλουσας ζωής
  • Υστερικός χαρακτήρας θρησκευτικότητας= εξασθένιση απαγορεύσεων που προστάτευαν ορθολογική προσωπικότητα καλβινιστή από πάθη του
  • Πρακτικό αποτέλεσμα πιετισμού: πιο αυστηρός έλεγχος συμπεριφοράς στο επάγγελμα, πιο στέρεη θρησκευτική αγκίστρωση επαγγελματικής ηθικής (προσπάθεια εξασφάλισης σωτηρίας μέσω παγκόσμιας επαγγελματικής ζωής)
  • Πιετισμός: διείσδυση μεθοδικά ασκητικής συμπεριφοράς σε μη καλβινιστικά δόγματα (λουθηρανισμός: εκλογικευμένος ασκητισμός= ξένος)
  • Προβάδισμα ορθολογικού-ασκητικού στοιχείου έναντι συναισθηματικού:
1.      μεθοδική ανάπτυξη ατομικής αγιότητας σε βαθμό βεβαιότητας και τελειότητας= σημείο θεία χάρης
2.      πρόνοια θεού ενεργεί σ΄ εκείνους που έχουν φτάσει σε τελειότητα (περιμένουν, σκέφτονται μεθοδικά)
3.      εργασία σε επάγγελμα= ασκητική δραστηριότητα εκ θεού
4.      καθιέρωση αριστοκρατίας εκλεκτών βάσει χάρης θεού (δόγμα φιναλισμού: η χάρη προσφέρεται σε όλους από μία φορά)
  • Δημιουργία μεθόδου για υλοποίηση αγώνα για μετάνοια: επίτευξη θείας χάρης= αντικείμενο ορθολογικής ανθρώπινης δραστηριότητας
  • Κριτήριο άφεσης αμαρτιών= ορατή επίδραση θεϊκής χάρης μέσω μετάνοιας (αγία μεταβολή: ακόμα κι αν ο ίδιος ο Δίκαιος δεν ήξερε κατάσταση χάρης του, οι άλλοι την αναγνωρίζουν στον τρόπο μεταβολής του)
  • Zinzendorf: παιδικότητα θρησκευτικού αισθήματος ως σημάδι γνησιότητας + χρήση τύχης ως μέσο φανερώματος θείας χάρης VS επίδραση ρασιοναλισμού στη συμπεριφορά. Υπεροχή συγκινησιακών στοιχείων: θρησκεία Herrnhuters. Απόκρουση μεθοδιστικής επιδίωξης τελειότητας + ευδαιμονιστικό ιδεώδες (μακαριότητα σήμερα-όχι στον άλλο κόσμο) + αξία χριστιανικής αδελφότητας σε δράσεις χριστιανικής ζωής, σε αποστολή και σε επαγγελματική εργασία.
  • Αδελφότητα= κέντρο αποστολής, επιχείρηση= εγκόσμιος ασκητισμός (αναζήτηση καθηκόντων κ συστηματική/προσεκτική εκτέλεσή τους)
  • Αποθέωση αποστολικής ακτημοσύνης μαθητών: εμπόδιο= επιβράδυνση ανάπτυξης έλλογης οικονομικής ηθικής παρόμοιας με καλβινιστική
  • Ενθάρρυνση έλλογης οικονομικής ηθικής από ιδέα εργασίας μόνο για χάρη του επαγγέλματος
  • Λουθηρανικές επιδράσεις + τονισμένος συναισθηματισμός= ασθενέστερος ασκητισμός από καλβινιστικό (όχι έντονη εκλογίκευση ζωής λόγω απουσίας εσωτερικής ώθησης για συνεχή επιβεβαίωση κατάστασης χάρης ως εγγύηση για αιώνιο μέλλον). Αντί καλβινιστικής αυτοπεποίθησης: ταπεινότητα, απάρνηση του είναι. Αντί επιδίωξη χάρης για μέλλον: αίσθηση συμφιλίωσης και επικοινωνίας με θεό στο παρόν.
  • Κατεύθυνση θρησκευτικών αναγκών: καθημερινή συναισθηματική ικανοποίηση= όχι κινήτρο για εκλογίκευση εγκόσμιας δραστηριότητας
  • Franke, Spener, Zinzendorf (πιετισμός): τονισμός συναισθηματικής πλευράς
  • Αρετές που ευνοήθηκαν: πίστη στο καθήκον (υπαλλήλων, εργατών, οικοτεχνών, πατριαρχικά τοποθετημένων: ευσεβή συγκατάβαση)
  • Καλβινισμός (συγκριτικά): σχέση με σκληρή νομική/ενεργητική έννοια αστών καπιταλιστών επιχειρηματιών.
  • Διαφορές οικονομικής ιδιομορφίας λαών= επιδράσεις ασκητικών κινημάτων
γ. μεθοδισμός
  • Συνδυασμός συναισθηματικού + ασκητικού τύπου θρησκείας (όχι σε καλβινιστικό δόγμα, κοντά σε πιετισμό)
  • Γνώρισμα: μεθοδική συστηματικότητα συμπεριφοράς για επίτευξη σωτηρίας
  • Χρήση μεθόδου για συναισθηματική πράξη προσηλυτισμού (προς μάζες)
  • Συναισθηματικότητα: παρορμητική κατεύθυνση μεθοδισμού (επίτευξη μετάνοιας= εκστατικές καταστάσεις)
  • Επίτευξη σωτηρίας/αγιοποίησης μέσω θείας χάρης στην εδώ ζωή (πνευματική μεταμόρφωση). Επιδίωξη με κάθε μέσο.
  • Αυταπόδεικτο αίσθημα (αίσθηση χάρης) + δίκαιη συμπεριφορά κατά το νόμο
  • Καλά έργα= όχι αιτία χάρης, αλλά μέσο γνώσης κατάστασης χάρης (προϋπόθεση: να εκτελούνται για χάρη θεού)
  • Μεταβολή= σαφές σημείο αναγέννησης
  • Σωτηρία φανερώνεται σε άμεση αίσθηση χάρης, όχι ως αποτέλεσμα ασκητικής συμπεριφοράς και συνεχούς καταξίωσης. Μόνο πράξη μετάνοιας.
  • Συνέπειες: αντινομική ερμηνεία χριστιανικής ελευθερίας (κατάρρευση μεθοδικής συμπεριφοράς) + συναισθηματική υπερένταση πουριτανικού τύπου
  • Αναχαίτιση συνεπειών: τονισμός κανονιστικής ισχύος Βίβλου και απαραίτητου της καταξίωσης + δυνατότητα απώλειας της χάρης
  • Αναγέννηση (συναισθηματική βεβαιότητα σωτηρίας) + καταξίωση (άμεσο αποτέλεσμα πίστης)= βάση απόκτησης χάρης= αγιοποίηση ως προϋπόθεση ελευθερίας από αμαρτία (μείωση εξωτερικών μέσων χάρης πχ μυστήρια)
  • Βάση αβεβαιότητας παρόμοια με πιετισμό. Προσπάθεια για ανώτερη ζωή= είδος υποκατάστατου δόγματος προκαθορισμού
  • Μεθοδική συναισθηματική πράξη προσηλυτισμού (δεν ακολουθείται από ευσεβής απόλαυση επικοινωνίας με θεό/πιετισμός) κατευθύνεται προς ορθολογικό αγώνα για τελειότητα
  • Γνωρίσματα μεταβολής= ίδια με καλβινισμμού
  • Μεθοδισμός: δεν προσθέτει τίποτα ουσιαστικά νέο σε εξέλιξη ιδέας επαγγέλματος (μαζί με πιετισμό= δευτερεύοντα κινήματα)
δ. βαπτιστικές αιρέσεις
  • Βαπτιστικά κινήματα: μεννονιτές, κουάκεροι, βαπτιστές (διαφορά ηθικής βάσης από ηθική βάση καλβινισμού)
  • Θρησκευτική κοινότητα (ορατή εκκλησία)= κοινότητα προσωπικά πιστών και αναγεννημένων και μόνο αυτών (αίρεση) [όχι για υπερφυσικούς σκοπούς, όχι θεσμός δικαίων-αδίκων προς δόξα θεού (καλβινισμός), ή ως μέσο για να φέρει αγαθά σωτηρίας στους ανθρώπους (καθολικισμός, λουθηρανισμός)]
  • Βάπτιση μόνο ενηλίκων
  • Δικαίωση εντός πίστης: εσωτερική απόκτηση δώρου σωτηρίας μέσω ατομικής αποκάλυψης δια του Αγίου Πνεύματος στο άτομο (όχι σε ιδέα δικαστικής αναγνώριστης υπηρεσιών στο Χριστό: παλαιός προτεσταντισμός)
  • Σημασία πίστης με έννοια γνώσης δογμάτων κ αναζήτησης θεία χάρης μέσω μετάνοιας= υποχωρεί (αναγέννηση πρωτοχριστιανικών ιδεών)
  • Αυστηρή αποφυγή κόσμου (θεμελιώδης αρχή)+ βιβλιοκρατία (προσαρμογή σε πρότυπα ζωής πρώτων χριστιανών)= πρώτες βαπτιστικές κοινότητες
  • Απόρριψη θεοποίησης ανθρώπου ως μείωση ευσέβειας προς θεό
  • Διάρκεια Λόγου: όχι σαν γραπτό ντοκουμέντο αλλά σαν δύναμη Αγ. Πνεύματος που ενεργεί σε καθημερινή ζωή= γνώρισμα αληθινής εκκλησίας: σημασία σε βαθύτερη μαρτυρία Πνεύματος σε Λόγο και Συνείδηση
  • Πίστη σε προκαθορισμό (ριζική υποτίμηση μυστηρίων ως μέσου σωτηρίας)= απομυθοποίηση κόσμου
  • Ναι σε εσωτερικό φωτισμό= αναγέννηση (σημασία σε συνείδηση)
  • Βαπτιστικές κοινότητες= καθαρές εκκλησίες (άψογη συμπεριφορά μελών): απάρνηση κόσμου + απόλυτη υποταγή στο θεό= σημάδια αναγέννησης
  • Καλά έργα: όχι απαραίτητα (ισοδυναμία με καλβινιστικό δόγμα)
  • Όχι δεκτή η διδασκαλία του προκαθορισμού: βάση μεθοδικού χαρακτήρα ηθικής βαπτιστών= ιδέα ανυπόμονης προσμονής επίδρασης Πνεύματος. Σκοπός αναμονής: υπερνίκηση ορμέμφυτων, παθών, συμφερόντων
  • Επίδραση σε κανονική καθημερινή επαγγελματική ζωή: άσκηση για ήρεμη στάθμιση συμπεριφοράς κ προσεκτική δικαίωσή της από ατομική συνείδηση
  • Απομυθοποίηση κόσμου: ναι σε εγκόσμιο ασκητισμό
  • Διείσδυση ασκητικών αρετών σε επαγγελματική εργασία + υπεράσπιση εγκόσμιων πρακτικών αρετών κ συστήματος ατομικής ιδιοκτησίας
  • Αποκλεισμός μοναστικής εξωκοσμικής μορφής ασκητισμού (μη βιβλικός): Λούθηρος (ακολούθησαν οι κουάκεροι)
  • Αίρεση Tunker: καταδίκη μόρφωσης κ ιδιοκτησίας πέρα των απαραίτητων σε ζωή (υποχρέωση προς επάγγελμα= συνέπεια εμπλοκής με κόσμο)= εξασθένιση καλβινιστικής αντίληψης επαγγέλματος
  • Αύξηση έντασης ενδιαφέροντος σε οικονομικές απασχολήσεις λόγω:
- άρνηση αποδοχής ανάληψης υπηρεσίας στο κράτος (θρησκευτικό χρέος απάρνησης κάθε εγκόσμιου, άρνηση όπλων, άρνηση όρκου)
- εχθρότητα σε αριστοκρατικό τρόπο ζωής (συνέπεια απαγόρευσης κάθε λατρείας της ύπαρξης κ απολιτικών/αντιπολιτικών αρχών)
= ενασχόληση με μη πολιτικά επαγγέλματα
  • Σημασία σε συνειδησιακό έλεγχο: συμπεριφορά σε εγκόσμια επαγγέλματα= σημασία για εξέλιξη πνεύματος καπιταλισμού
  • Καπιταλιστική αρχή: τιμιότητα είναι η καλύτερη πολιτική (πρακτική υιοθέτηση αρχής από βαπτιστές)
- Εστίαση Βέμπερ σε αποτελέσματα υποκειμενικής υιοθέτησης ασκητικής πίστης σε συμπεριφορά ατόμου
- Μερκαντιλιστική ρύθμιση κράτους: όχι ανάπτυξη πνεύματος καπιταλισμού (αστυνόμευση= μη αποτελεσματική: εξασθένιση υποκειμενικών ελατηρίων ορθολογικής συμπεριφοράς) Ομοίως και με αυταρχισμό εκκλησίας.
- Βάση πειθαρχίας αιρέσεων: εθελούσια υποταγή (όχι επιβολή)
- Αίρεση (αντί εκκλησίας): στοιχείο ευνοϊκό για εντατικοποίηση ασκητισμού
- Εθελοντικός σχηματισμός ομάδων= σέκτες

Αποτελέσματα πουριτανικής ιδέας επαγγέλματος σε επιχειρηματική ζωή:
  • Όμοια χαρακτηριστικά ασκητικών κινημάτων. Κύριο: έννοια κατάστασης θρησκευτικής χάρης (κοινή): διαχωρισμός κατάπτωσης σάρκας από εγκόσμια
  • Διαφορετικά μέσα επίτευξης χάρης κατά δόγμα. Κοινό: απομάγευση.
  • Κοινό μέσο σωτηρίας: καταξίωση ειδικού τύπου συμπεριφοράς διαφορετικό από φυσικού ανθρώπου= κίνητρο για μεθοδικό έλεγχο κατάστασής του= διαποτισμός ζωής από ασκητισμό
  • Ασκητική συμπεριφορά= ορθολογικό σχέδιο συνόλου ζωής κατά θέλημα θεού
  • Θρησκευτική ζωή αγίων= εντός κόσμου (όχι έξω από κόσμο)
  • Εκλογίκευση συμπεριφοράς εντός κόσμου προς χάρη άλλου κόσμου= όχι συνέπεια έννοιας επαγγέλματος
  • Διείσδυση ασκητισμού σε αγορά ζωής= ορθολογική μεταμόρφωσή της βάσει μεθοδικότητας. Στόχος: όχι κάτι απ΄ αυτόν ή γι΄ αυτόν τον κόσμο
Κεφ. 5ο Ο ασκητισμός και το πνεύμα του καπιταλισμού
Στόχος: κατανόηση συνάφειας θρησκευτικών ιδεών/αξιωμάτων ασκητικού προτεσταντισμού για καθημερινή οικονομική συμπεριφορά
Μέσο: εξέταση κληρικής πρακτικής + προτεσταντισμού ως ενιαίο σύνολο

- Επίδραση θρησκευτικών δυνάμεων σε διαμόρφωση «εθνικού χαρακτήρα»
- Αγγλικός πουριτανισμός (από καλβινισμό): συνεπή θεμελίωση ιδέας επαγγέλματος (εκπρόσωπος: Richard Baxter= κέντρο βεμπεριανής έρευνας)

Richard Baxter:
- αντίθετος με κάθε επανάσταση
- επιδίωξε πρακτική προώθηση ηθικής ζωής (υπουργός κοινοβουλίου Gromwell)
  • Τονισμός σε εξέταση πλούτου και απόκτησή του (επιδίωξη πλούτου= ηθικά ύποπτη) Καλβίνος: πλούτος ως επιθυμητή αύξηση γοήτρου κληρικών
  • Αντίρρηση ηθικής τάξης κατά πλούτου: εφησυχασμός, απόλαυση, οκνηρία, πειρασμοί σάρκας, αποπροσανατολισός από επιδίωξη άγιας ζωής
  • Αιώνια ησυχία αγίων= στον άλλο κόσμο
  • Γη: ανάγκη βεβαιότητας κατάστασης χάρης, υποταγή σε θέλημα θεού
  • Σπατάλη χρόνου= σοβαρότερη αμαρτία (κοινωνικότητα, λόγια, πολυτέλεια, ύπνος, αδρανής θεώρηση: ηθικά καταδικαστέα). Ο χρόνος είναι χρήμα (με πνευματική έννοια). Ναι σε δραστήρια εκτέλεση θελήματος θεού: επάγγελμα
  • Κήρυγμα για σκληρή, αδιάκοπη σωματική ή πνευματική εργασία
- εργασία= δοκιμασμένο παλιό ασκητικό μέσο (πρόληψη κατά πειρασμών)
- σεξουαλική σχέση μόνο για δόξα θεού (τεκνοποιία)
- εργασία= καθαυτή σκοπός ζωής (απροθυμία για εργασία= έλλειψη χάρης)
- ο πλούτος δεν εξαιρεί κανέναν από την απόλυτη εντολή της εργασίας
- επάγγελμα= εντολή θεού για θεία δόξα (ψυχολογικές συνέπειες + κατοπινή εξέλιξη ερμηνείας οικονομικού κόσμου ως έκφραση θείας πρόνοιας: ιδέα σχολαστικισμού)
- λουθηρανισμός: ένταξη ανθρώπου σε τάξεις/επαγγέλματα= άμεσο αποτέλεσμα θείας θέλησης, χρέος= εμμονή σε θέση/όρια
- πουριτανισμός: σκοπός θείας πρόνοιας καταμερισμού εργασίας= γνωστός από καρπούς του
  • Baxter: εξειδίκευση επαγγελμάτων= απόκτηση δεξιοτεχνίας από εργάτη= ποσοτική/ποιοτική βελτίωση παραγωγής= γενικό καλό (ωφελιμισμός)
- ναι σε σταθερή/διαπιστωμένη επαγγελματική κλήση (εργασία με τάξη): εξασφάλιση συστηματικού μεθοδικού χαρακτήρα εγκόσμιου ασκητισμού
  • Κουάκεροι: επαγγελματική ζωή= προπόνηση σε ασκητική αρετή, απόδειξη κατάστασης χάρης μέσω ευσυνειδησίας άσκησης επαγγέλματος. Όχι απλή εργασία, ναι έλλογη επαγγελματική εργασία= θέλημα θεού
  • Πουριτανική έννοια επαγγέλματος: βάρος σε μεθοδικό χαρακτήρα εγκόσμιου ασκητισμού (λουθηρανισμός: βάρος σε αποδοχή μοίρας)
  • Περισσότερα επαγγέλματα= αποδεκτά αν χρήσιμα για γενικό καλό
  • Χρησιμότητα επαγγέλματος (εύνοια προς θεό)= ηθικά κριτήρια κ κριτήρια σπουδαιότητας για σύνολο + ιδιωτικοοικονομική δυνατότητα κέρδους
- κέρδος= ένδειξη εύνοιας θεού (δώρο), άρα νόμιμο
- πλούτος= ηθικά κακός μόνο εφόσον προκαλεί αργία και απόλαυση ζωής
- πλούτος ως εκτέλεση επαγγελματικού χρέους= επιβεβλημένος, επιτρεπτός
- φτώχεια= μειωτικό δόξας θεού
- επαιτεία= αμαρτία νωθρότητας, παράβαση χρέους αδελφικής αγάπης
  • Τονισμός ασκητικής σημασίας σταθερού επαγγέλματος= ηθική δικαίωση σύγχρονου εξειδικευμένου καταμερισμού εργασίας
  • Κέρδος ως θεία πρόνοια= δικαίωση επιχειρηματικής δραστηριότητας
  • Όχι σε αριστοκρατική ανεμελιά άρχοντα κ νεοπλουτική επίδειξη
  • Ναι σε νηφάλιο αυτοδημιούργητο αστό (ο θεός ευλογεί την εργασία του)
  • Έμφαση σε μέρη Παλαιάς Διαθήκης που επαινούν τυπική χρηστότητα ως γνώρισμα συμπεριφοράς αρεστό στο θεό= ώθηση σε πνεύμα υποκριτικής και νηφάλιας νομιμότητας εγκόσμιου ασκητισμού (αγγλικός εβραϊσμός)
  • Βιβλίο Ιώβ: νόημα απόλυτα κυρίαρχης μεγαλειότητας θεού πέρα από ανθρώπινη αντίληψη= υλική ευλογία θεού στους εκλεκτούς του
  • Εβραίοι: τυχοδιωκτικός καπιταλισμός (ήθος παρία-καπιταλισμού)
  • Πουριτανοί: ήθος ορθολογικής αστικής επιχείρησης + έλλογης οργάνωσης εργασίας (+ εβραϊκή ιδέα «επίλεκτου λαού»= σημασία για συμπεριφορά φορμαλιστικού σκληρού, σωστού χαρακτήρα ανθρώπου)
Επιρροή πουριτανικής ιδέας επαγγέλματος και αιτήματος ασκητικού τρόπου ζωής σε εξέλιξη καπιταλιστικού τρόπου ζωής:
  • Ασκητισμός: εναντίον αυθόρμητης απόλαυσης ζωής/χαράς (όχι σε διατάγματα βασιλιά περί νομιμότητας των σπορ: πουριτανισμός κατά εξουσίας). Ενστικτώδης απόλαυση ζωής μακριά από εργασία/θρησκεία= εχθρός ορθολογικού ασκητισμού
  • Εχθρική στάση απέναντι σε αγαθά πολιτισμού που δεν εξυπηρετούσαν θρησκευτική αξία (όχι σε σχολαστικισμό, ναι σε ρεαλιστική τέχνη, όχι σε θέατρο, ναι ψυχρά σκοπιμοθηρικό εναντίον καλλιτεχνικής τάσης) Ανοχή απόλαυσης πολιτιστικών αγαθών: δεν έπρεπε να κοστίζουν τίποτε
  • Τάση για ομοιομορφία στη ζωή (σήμερα: καπιταλιστικό ενδιαφέρον για τυποποίηση παραγωγής): απόκρουση θεοποίησης σάρκας
  • Ιδέα καθήκοντος ανθρώπου απέναντι σε ιδιοκτησία (αίσθημα ευθύνης για διατήρηση αμείωτης προσπάθειας προς δόξα θεού)
  • Εναντίον αυθόρμητης απόλαυσης κτήσης, περιορισμός κατανάλωσης
  • Απελευθέρωση απόκτησης αγαθών από απαγορεύσεις παραδοσιακής ηθικής: νομιμοποίηση ως θέλημα θεού (εναντίον άλογης χρήσης, όχι εναντίον ορθολογικής απόκτησης)
  • Ναι σε έλλογες και χρησιμοθηρικές χρήσεις πλούτου για άτομο/σύνολο
  • Όχι σε απονέκρωση ιδιοκτήτη, ναι σε χρήση οικονομικών μέσων του για αναγκαία και πρακτικά χρήσιμα πράγματα
  • Κατά αδικίας και ορμέμφυτης απληστίας. Απληστία= επιδίωξη πλούτου προς χάριν πλούτου. Πλούτος από επάγγελμα= ευλογία θεού
  • Ακούραστο, συνεχές, συστηματικό έργο σε εγκόσμιο επάγγελμα ως ύψιστο μέσο ασκητισμού + απόδειξη αναγέννησης και γνήσιας πίστης= μοχλός πνεύματος καπιταλισμού
  • Περιορισμός κατανάλωσης + κατάφαση σε αποκτητική δραστηριότητα= σχηματισμός κεφαλαίου από ασκητικό εξαναγκασμό για αποταμίευση= παραγωγική επένδυση κεφαλαίου
  • Ολλανδία: απλότητα ζωής + πλούτος= υπερβολική τάση σώρευσης κεφαλαίου (όχι επένδυση απλά και μόνο σε αγορά γης+ εκτίμηση ορθολογικής γεωργίας)
  • Αγγλία: αδιάφορη αφελή χαρά ζωής +αυστηρά ρυθμισμένος/επιφυλακτικός αυτοέλεγχος + συμβατική ηθική συμπεριφορά= αγγλικός εθνικός χαρακτήρας
  • Πουριτανισμός= φορέας οικονομικού ορθολογισμού= κοιτίδα σύγχρονου οικονομικού ανθρώπου
  • Υπερβολική πίεση πειρασμών πλούτου= υποχώρηση πουριτανικών ιδεωδών (ιστορία μοναχισμού= ιστορία αγώνα με εκλαϊκευτική επίδραση πλούτου)
  • Όχι δυνατότητα αληθινής θρησκείας μακράς διάρκειας: θρησκεία οδηγεί σε εργατικότητα/οικονομία άρα σε πλούτο. Αύξηση πλούτου= αύξηση περηφάνιας, πάθους για εγκόσμια, υπεροπτικής ζωής, απολαύσεων= σβήσιμο πνεύματος θρησκείας. Απαραίτητη η προτροπή χριστιανών για κέρδος και αποταμίευση (επιμελείς/οικονόμοι), ώστε να γίνουν πλούσιοι (Wesley)
  • Πλήρης οικονομική επίδραση θρησκευτικών κινημάτων (ασκητική εκπαιδευτική επίδραση)= αφού πέρασε η ακμή θρησκευτικού ενθουσιασμού
- ένταση αναζήτησης βασιλείας θεού= σοβαρή οικονομική αρετή= μαρασμός θησκευτικών ριζών, ναι σε ωφελιμιστική κοσμικότητα
- κυριαρχία αρχής «συδυασμού δύο κόσμων»:  καλή συνείδηση= μέσο απόλαυσης άνετης αστικής ζωής
  • Κληροδότημα θρησκείας σε ωφελιμισμό= καλή συνείδηση (νόμιμη απόκτηση χρήματος)= αστικό επαγγελματικό ήθος
- οικονομικά συμφέροντα επιχειρηματία= εκπλήρωση χρέους
+ εργάτες ενσυνείδητοι/επιμελείς, εργασία ως σκοπό ζωής/θέλημα θεού
+ άνιση διανομή αγαθών= ειδικό έργο θείας πρόνοιας (θεϊκοί σκοποί= άγνωστοι στον άνθρωπο)
- Καλβίνος: λαός φτωχός= υπάκουος στο θεό - Κάτω Χώρες (εκλαΐκευση ρητού): οι άνθρωποι εργάζονται όταν η ανάγκη το επιβάλλει= παραγωγικότητα χαμηλών μισθών (βασική ιδέα καπιταλισμού): αφανισμός θρησκευτικής ρίζας= εισχώρηση ωφελιμιστικής ερμηνείας στη γραμμή εξέλιξης
  • Μεσαιωνική ηθική: δόξα ζητιανιάς (ευκαιρία κατεχόντων για καλά έργα)
  • Πουριτανικός ασκητισμός: πρόνοια φτωχών (όχι φτωχοί ανάμεσα σε πουριτανούς)
  • Ιδέα πιστής εργασίας (και με χαμηλούς μισθούς) ως αρεστή στο θεό: ψυχολογική παρώθηση αντίληψης εργασίας σαν επάγγελμα, ως το μόνο μέσο ασφάλειας κατάστασης χάρης + νομιμοποίηση εκμετάλλευσης προθυμίας για εργασία + ερμηνεία επιχειρηματικής δραστηριότητας εργοδότη ως επάγγελμα= επίδραση σε παραγωγικότητα εργασίας (καπιταλιστική έννοια)
  • Εργασία ως επάγγελμα= για εργάτη + για εργοδότη (αντίληψη απόκτησης)
  • Καλβινισμός: ναι σε ατομικιστικά ελατήρια ορθολογικής νόμιμης απόκτησης βάσει ικανότητας και πρωτουβουλίες καθενός (όχι σε κρατική υποστήριξη εμπορικο-αποικιακού καπιταλισμού)
  • Συστατικό στοιχείο πνεύματος καπιταλισμού (έλλογος τρόπος ζωής βάσει ιδέας επαγγέλματος)= γεννήθηκε από πνεύμα χριστιανικού ασκητισμού
  • Εγκόσμια ηθικότητα= οικοδόμηση σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας
  • Καπιταλιστικό καθεστώς= τεχνικές και οικονομικές προϋποθέσεις μηχανικής παραγωγής (προσδιορίζει τα άτομα που γεννιούνται σ΄ αυτές τις συνθήκες)
  • Ασκητισμός: επανεπεξεργασία ιδεωδών κόσμου: αύξουσα δύναμη υλικών αγαθών πάνω σε ζωή ανθρώπων
  • Στήριξη σύγχρονου καπιταλισμού= μηχανές (όχι ανάγκη θρησκευτικού ασκητισμού)
  • Εκπλήρωση επαγγέλματος= οικονομικός εξαναγκασμός
  • Επιδίωξη πλούτου= αποβολή θρησκευτικού/ηθικού του νοήματος, συνένωση με εγκόσμια πάθη
  • Τελικό στάδιο πολιτιστικής εξέλιξης: ειδικοί χωρίς πνεύμα, ηδονιστές χωρίς καρδιά, μηδενικό (αξιολογική κρίση: όχι πρόθεση Βέμπερ)
  • Προϋπόθεση εκτίμησης μέτρου πολιτιστικής σημασίας ασκητικού προτεσταντισμού σε σχέση με άλλα πλαστικά στοιχεία σύγχρονου πολιτισμού:
α. περιεχόμενο κοινωνικοπολιτικής ηθικής (οργάνωση/λειτουργίες κοινωνικών ομάδων),
β. σχέσεις με εξέλιξη φιλοσοφικού/επιστημονικού εμπειρισμού με τεχνική εξέλιξη και πνευματικά ιδεώδη,
γ. ιστορική εξέλιξη από μεσαιωνική αρχή εγκόσμιου ασκητισμού μέχρι διάλυσή του εντός καθαρού ωφελιμισμού
δ. διερεύνηση επιρροής προτεσταντισμού από κοινωνικούς/οικονομικούς όρους πολιτισμού
  • Εστίαση συγκεκριμένης μελέτης σε επίδραση προτεσταντισμού σε κίνητρα ανθρώπων
  • Όχι στόχος η μονόπλευρη ιδεαλιστική αιτιακή εξήγηση πολιτισμού και ιστορίας, όχι σε αντικατάσταση μονόπλευρης «ματεριαλιστικής» θεώρησης με μονόπλευρη ιδεαλιστική.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου